Mãn Kinh

Mãn kinh là giai đoạn mà bất kỳ người phụ nữ nào cũng phải trải qua. Đây là giai đoạn đánh dấu những thay đổi lớn bên trong cơ thể và sức khỏe của chị em phụ nữ. Và để giúp chị em hiểu rõ hơn về mãn kinh và những thông tin liên quan tới thời kỳ này, tôi đã biên soạn bài viết dưới đây để mọi người tham khảo. 

Mãn kinh (Menopause) là giai đoạn chuyển tiếp tự nhiên từ thời kỳ sinh sản sang thời kỳ ngừng sinh sản để bước vào giai đoạn thứ hai của cuộc đời phụ nữ (lần thứ nhất xảy ra ở tuổi dậy thì). Ở thời kỳ này, cơ thể phụ nữ sẽ diễn ra quá trình biến đổi rất dài và những thay đổi đáng kể như: dự trữ trứng ở buồng trứng suy giảm, suy giảm hormone nội tiết, ngừng kinh nguyệt, cơ quan sinh dục teo lại,... 

Thông thường, thời kỳ này bắt đầu từ độ tuổi 40, kéo dài vài năm trước kỳ kinh cuối tới 1 - 2 năm sau đó, trung bình khoảng 10 - 20 năm.

Nữ giới thường đi qua thời kỳ mãn kinh với 2 giai đoạn đó là: 

• Tiền mãn kinh: Thời kỳ này thường xảy ra ở độ tuổi từ 45 - 50 và có thể kéo dài 2 - 5 năm tùy vào từng người. Vào thời điểm này, hoạt động của buồng trứng bắt đầu suy giảm, mất cân bằng nội tiết tố khiến kinh nguyệt không đều, kéo dài. 
• Mãn kinh sớm: Đây là giai đoạn diễn ra trước 40 tuổi. Khi bước vào độ tuổi này, phụ nữ sẽ không còn khả năng mang thai nữa do không còn nang noãn chính hoặc noãn không thể phóng được (không rụng trứng được). Giai đoạn này thường xảy ra ở phụ nữ có thói quen hút thuốc lá, uống rượu, đã thực hiện các hóa/xạ trị, rối loạn hệ miễn dịch, phẫu thuật cắt tử cung nhưng vẫn còn 2 buồng trứng,... 
• Mãn kinh thật sự: Giai đoạn thường gặp ở độ tuổi từ 50 - 55 do buồng trứng đã dừng hẳn hoạt động và tiết nội tiết tố nữ, kinh nguyệt mất hẳn. 
• Mãn kinh muộn: Là giai đoạn mãn kinh sau 55 tuổi. 

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng mãn kinh của phụ nữ, sau đây tôi sẽ liệt kê một số nguyên nhân phổ biến nhất gây mãn kinh: 

• Tuổi tác: Như tôi đã đề cập ở trên, mãn kinh là giai đoạn sinh lý tự nhiên và hết sức bình thường của mỗi chị em phụ nữ. Sau khi trải qua các giai đoạn dậy thì, sinh sản, tiền mãn kinh, nữ giới sẽ bắt đầu bước vào giai đoạn mãn kinh. 
• Phẫu thuật cắt bỏ tử cung - hai buồng trứng: Khi phẫu thuật cắt bỏ tử cung và vẫn giữ lại các buồng trứng, mặc dù chu kỳ kinh nguyệt không còn nhưng phụ nữ vẫn sẽ không mãn kinh. Lý giải điều này là do hai buồng trứng vẫn có khả năng phóng thích nang trứng. Nhưng khi phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn 2 buồng trứng và tử cung, phụ nữ sẽ bước vào thời kỳ mãn kinh sớm hơn thông thường và bỏ qua thời kỳ tiền mãn kinh. Lúc này, chu kỳ kinh nguyệt sẽ chấm dứt và nữ giới sẽ xuất hiện các dấu hiệu mãn kinh. 
• Hóa trị và xạ trị: Theo như tôi biết, những phương pháp điều trị ung thư có thể khiến thời kỳ mãn kinh diễn ra sớm hơn. Với nguyên nhân này, mãn kinh thường xảy ra từ từ cùng thời kỳ tiền mãn kinh trong vài tháng đến vài năm trước khi mãn kinh thực sự diễn ra. 
• Suy buồng trứng sớm: Buồng trứng là cơ quan sinh sản có nhiệm vụ nuôi dưỡng trứng trưởng thành để rụng và thụ thai. Cũng giống như các bộ phận khác, buồng trứng cũng đến giai đoạn lão hóa. Nếu buồng trứng bị lão hóa trước tuổi, hoạt động ở nữ giới cũng sẽ ngừng trước độ tuổi 40. 
• Suy giảm nội tiết tố nữ: Từ 30 tuổi trở đi, lượng hormone trong cơ thể người phụ nữ đã bắt đầu suy giảm. Ở độ tuổi mãn kinh, lượng hormone sụt giảm mạnh.

Các triệu chứng mãn kinh thường xuất hiện khi mức độ estrogen của phụ nữ bắt đầu suy giảm. Có những người bước vào thời kỳ này từ 30 - 40 tuổi nhưng có người đến 60 tuổi mới bước vào thời kỳ mãn kinh. Nhưng tôi thấy, độ tuổi phổ biến nhất đó là 50 - 51 tuổi. 

Dấu hiệu mãn kinh của mỗi người cũng khác nhau tùy vào cơ địa của từng người. Có trường hợp chỉ xuất hiện những triệu chứng nhẹ nhàng nhưng có người lại phải trải qua dư chấn tâm lý. Sau đây là những triệu chứng phổ biến nhất: 

• Kinh nguyệt không đều: Lượng estrogen giảm xuống là chu kỳ kinh nguyệt thay đổi. Phụ nữ có thể bị trễ kinh hoặc trải qua nhiều thời gian hơn giữa các kỹ kinh. Lượng kinh nguyệt có thể nhiều hoặc ít hơn so với trước khi thay đổi nội tiết tố. 
• Giảm khả năng sinh sản: Trong giai đoạn tiền mãn kinh, lượng estrogen giảm trong giai đoạn tiền mãn kinh khiến khả năng đậu thai trở nên khó hơn. Khi phụ nữ tới tuổi mãn kinh, buồng trứng không còn giải phóng trứng, điều này có nghĩa là không thể mang thai. 
• Khô âm đạo: Nồng độ estrogen suy giảm có thể gây giảm dịch nhờn âm đạo. Khi khả năng bôi trơn giảm, các mô âm đạo trở nên mỏng hơn gây đau rát khi quan hệ tình dục và viêm âm đạo. 
• Bốc hỏa: Nồng độ hormone thay đổi có thể gây ra tình trạng bốc hỏa hoặc đột ngột cảm thấy nóng, đỏ bừng. Bốc hỏa, cơn đau đầu có thể nhẹ, cảm giác nóng bừng chủ yếu ở phần trên của cơ thể hoặc có thể tỏa ra khắp cơ thể. Cơn bốc hỏa có thể kéo dài từ 1 - 5 phút. 
• Đổ mồ hôi ban đêm: Cơn bốc hỏa thường xảy ra khi ngủ làm đổ mồ hôi vào ban đêm hoặc những cơn bốc hỏa có thể khiến người bệnh đổ mồ hôi dữ dội đến mức tỉnh giấc giữa đêm.
• Giấc ngủ bị rối loạn: Vào thời kỳ mãn kinh, phụ nữ thường khó ngủ do estrogen và progesterone suy giảm khiến hoạt động của các nơ ron thần kinh và não bộ kém đi gây ra tình trạng mất ngủ.
• Có sự thay đổi về tính khí và vẻ bề ngoài: Những phụ nữ bước vào thời mãn kinh sớm có tính khí bất thường, khó kiểm soát cảm xúc, dễ cáu kỉnh, lo lắng thái quá,... Ngoài ra, vẻ bề ngoài cũng có sự thay đổi như da có thể trở nên khô ráp, kém đàn hồi, nhiều nám sạm, tàn nhang và nếp nhăn. Một số phụ nữ có thể rụng tóc, móng tay giòn và dễ gãy hơn.   

Mãn kinh không phải là bệnh lý, là giai đoạn sinh lý tự nhiên của mỗi chị em phụ nữ do đó thời kỳ mãn kinh không cần điều trị y tế. Nhưng chị em phụ nữ có thể áp dụng một số biện pháp để giảm bớt các triệu chứng khó chịu do mãn kinh gây ra. 

Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị khác nhau để giảm bớt các triệu chứng và ngăn ngừa các vấn đề liên quan tới lão hóa. 

Bổ sung các loại thực phẩm

Phụ nữ mãn kinh nên bổ sung gì? Chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng giúp chị em tăng cường hệ miễn dịch, cải thiện tình trạng loãng xương, giảm nguy cơ tổn thương khớp và mắc bệnh tim mạch,...

• Thực phẩm giàu canxi: Nồng độ estrogen suy giảm trong thời kỳ mãn kinh có thể gây ra tình trạng loãng xươn, thậm chí là gãy xương. Vì vậy chị em hãy bổ sung thực phẩm giàu canxi trong chế độ ăn hàng ngày như tôm, cua, ốc, trứng, các loại rau cải, sữa và các sản phẩm từ sữa,...
• Thực phẩm giàu chất sắt: Chị em phụ nữ nên bổ sung các thực phẩm giàu chất sắt như thịt nạc đỏ, thịt gia cầm, cá, trứng, rau xanh, các loại hạt và các sản phẩm ngũ cốc.
• Thực phẩm giàu chất xơ: Ngoài những vấn đề sức khỏe tôi nêu ở trên, táo bón cũng là tình trạng phổ biến ở phụ nữ thời mãn kinh. Chị em nên tăng cường ăn những loại thực phẩm giàu chất xơ như: ngũ cốc nguyên hạt, rau củ quả, các loại đậu,... để hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Ngoài ra, ăn nhiều chất xơ cũng khiến no lâu hơn, hạn chế cảm giác thèm ăn, duy trì cân nặng tránh nguy cơ béo phì tuổi mãn kinh.
• Rau xanh và trái cây tươi: Rau xanh và trái cây tươi cung cấp các vitamin và khoáng chất cần thiết cho phụ nữ tuổi mãn kinh. Ngoài ra, loại thực phẩm này còn giúp ngăn ngừa lão hóa, kiểm soát lượng đường trong máu, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Uống đủ nước: Cần uống đủ lượng nước mỗi ngày, theo khuyến cáo là 1,5 - 2 lít nước/ngày. Nước giúp cơ thể đào thải các chất độc hại, làm da mềm mại, bớt nhăn hơn. Chị em có thể uống nước lọc, nước canh hoặc nước trái cây ép, không nên uống các loại nước ngọt có gas, cà phê, trà đặc,...

Dùng thuốc Tây

Như tôi thấy, ở một số trường hợp, các triệu chứng rối loạn tiền mãn kinh nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực tới chất lượng cuộc sống và sức khỏe, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc sau đây: 

• Thuốc điều trị cơn bốc hỏa: Một số loại thuốc chống trầm cảm liều thấp và một số loại thuốc chống co giật có thể làm giảm cơn bốc hỏa. Hơn nữa thuốc chống trầm cảm có thể hỗ trợ những thay đổi về tâm lý, cảm xúc xảy ra trong thời kỳ mãn kinh. 
• Estrogen âm đạo: Estrogen có sẵn, dùng để bôi trực tiếp vào âm đạo dưới dạng kem, viên nén hoặc là vòng đặt. Thuốc giúp làm giảm khô, khó chịu khi quan hệ. Đồng thời thuốc cũng giúp giải quyết các vấn đề tiết niệu xảy ra trong thời kỳ này. 
• Thuốc ngăn ngừa loãng xương: Bác sĩ có thể kê một số thuốc để ngăn ngừa sự mất mật độ xương có thể xảy ra ở giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh. 
• Sử dụng liệu pháp thay thế hormone (HRT): Đây là phương pháp hàng đầu để giảm tình trạng bốc hỏa hoặc đổ mồ hôi vào ban đêm. Hormone estrogen hoặc progesterone tổng hợp được đưa vào cơ thể để cân bằng nội tiết tố bị thiếu hụt thời kỳ tiền mãn kinh. Ngoài ra phương pháp này còn giúp cải thiện tình trạng khô âm đạo và duy trì mật độ xương. 

Khi sử dụng thuốc để hạn chế những triệu chứng mãn kinh, tôi khuyên chị em nên tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, tuyệt đối không được tự ý mua và dùng thuốc. 

Thuốc đông y

Từ xưa, khi chưa có Tây y, tôi thấy các mẹ, các cô thường ưa chuộng phương pháp đông y chữa mãn kinh và tiền mãn kinh. Tới nay, tôi vẫn thấy đây là phương pháp an toàn, lành tính và cải thiện các triệu chứng bệnh một cách lâu dài và bền vững. 

Thuốc đông y cho phụ nữ mãn kinh thường sẽ được kê đơn, gia giảm theo triệu chứng cụ thể, mỗi nguyên liệu trong bài thuốc đều đem tới hiệu quả giúp cải thiện triệu chứng này. 

Một số bài thuốc bà con có thể tham khảo đó là: 

• Bài thuốc điều trị tình trạng bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm: Chuẩn bị 30g phù tiểu mạch, 10 quả đại táo, 10g cam thảo. Rửa sạch các nguyên liệu trên rồi cho vào nồi thêm khoảng 2 chén nước và đun ở lửa vừa tới khi thuốc cạn còn khoảng 1 chén thì tắt bếp. Uống thuốc mỗi ngày trong vòng 1 tháng, các triệu chứng bốc hỏa, đổ mồ hôi sẽ cải thiện rõ ràng. 
• Bài thuốc thể thận âm hư - chứng hư can vượng: Bài thuốc này giúp trị các triệu chứng rối loạn kinh nguyệt, dễ cáu gắt, nóng nảy, chân tay tê run, đau đầu, chóng mặt. Chị em chuẩn bị hoài sơn, sinh địa, sơn thù, đơn bì, trạch tả, bạch linh, kỷ tử, cúc hoa, hạ khô thảo, sao dấm, bạch thược, câu đằng. Với những người có triệu chứng mất ngủ, có thể bổ sung thêm táo nhận, bá tử nhân, dạ giao đằng. 
• Bài thuốc thể thận âm hư - chứng tâm thận bất giao: Bài thuốc dành cho những người có triệu chứng như rối loạn kinh nguyệt, ra mồ hôi, mất ngủ, hay quên, mất tập trung, nhạy cảm. Bài thuốc gồm các thành phần sau: bạch linh, bạch thược, mạch môn, sinh địa, phục thần, thục địa đơn bì, thạch xương bồ, ngũ vị tử, táo nhân, đại táo, hoàng liên, viễn trí, cam thảo.
• Bài thuốc thể huyết ứ đàm trệ: Nhưng người có triệu chứng tăng cân không rõ lý do, mệt mỏi, cơ thể bứt rứt, tay chân tê, đau ngực, nặng đầu, hồi hộp và mất ngủ kéo dài. Thành phần bài thuốc bao gồm: xích thược, sài hồ, ngưu tất, đương quy, sinh địa, đào nhân, sơn tra, chỉ xác, trúc nhự, trần bì, cam thảo, hoàng kỳ, bạch linh, hồng hoa, xuyên khung. 

Chắn hẳn qua những thông tin tôi cung cấp trên đây, bà con đã nắm được một số thông tin liên quan tới mãn kinh cũng như các phương pháp giúp hạn chế những triệu chứng. Sau đây là một vài lời khuyên của tôi dành cho phụ nữ tới tuổi mãn kinh để có thể vượt qua thời kỳ này: 

• Xây dựng chế độ ăn uống, ngủ nghỉ, hợp lý để có sức khỏe tốt, bổ sung thêm nhiều rau củ quả, các sản phẩm từ đậu nành, các axit béo tốt, uống nhiều sữa để tránh loãng xương. 
• Chú ý theo dõi sức khỏe bản thân, khi gặp phải những vấn đề sức khỏe, chị em nên đi khám sức khỏe định kỳ để có thể phát hiện kịp thời những bất thường của cơ thể. 
• Nên có thời gian thư giãn, tránh để cơ thể căng thẳng, có thể áp dụng một số hoạt động giải trí nhẹ nhàng như xem phim, đi dạo, tập yoga, khiêu vũ, tập luyện thể dục thể thao thường xuyên.  

• Từ bỏ những thói quen xấu, ảnh hưởng tới sức khỏe như thức khuya, ăn uống không khoa học, sử dụng các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá. 
• Uống đủ lượng nước mỗi ngày bởi giúp điều hòa thân nhiệt, đào thải các cặn bã ra khỏi cơ thể, giúp bạn điều hòa thân nhiệt.

Mặc dù mãn kinh không gây nguy hiểm trực tiếp tới tính mạng nhưng những triệu chứng thời kỳ này gây ra nhiều khó chịu và phiền toái cho chị em phụ nữ. Vì thế việc lựa chọn phương pháp hạn chế các triệu chứng và nghe theo một số lời khuyên của tôi trên đây sẽ giúp chị em có thể vượt qua mãn kinh.