Bệnh Mất Ngủ

Bệnh mất ngủ ngày càng phổ biến, có đến hơn 73% bệnh nhân chuyển biến thành mãn tính (theo thống kê của phòng khám y học cổ truyền Lương y Đỗ Minh Tuấn). Số lượng người bệnh ngày càng tăng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, vì thế việc hiểu đúng về mất ngủ là điều cần thiết. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp tất cả những thắc mắc.

Mất ngủ là bệnh gì

Bệnh mất ngủ theo cả Y học hiện đại (Tây y) và Y học cổ truyền (YHCT) là một rối loạn giấc ngủ đang rất phổ biến, khiến người bệnh khó ngủ, ngủ không sâu, hoặc thức dậy sớm và không thể ngủ lại.

• Theo Tây y: Mất ngủ được coi là một rối loạn thần kinh hoặc liên quan đến các bệnh lý nền như trầm cảm, lo âu, hoặc các vấn đề sức khỏe mạn tính khác.
• Theo YHCT: Mất ngủ thuộc phạm trù “thất miên,” liên quan đến sự mất cân bằng âm dương trong cơ thể. Các tạng phủ như tâm, can, tỳ, thận bị tổn thương hoặc khí huyết không lưu thông là những nguyên nhân chính.

Mất ngủ có thể tồn tại ở 2 dạng chính:

• Cấp tính: Kéo dài dưới 1 tháng, thường do yếu tố tạm thời như stress hoặc thay đổi môi trường sống.
• Mãn tính: Kéo dài trên 3 tháng, có thể do các bệnh lý nền hoặc các rối loạn thần kinh kéo dài.

Tất cả mọi người đều có khả năng bị mất ngủ, không phân biệt giới tính hay độ tuổi, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn:

1. Người cao tuổi: Chức năng cơ thể suy giảm, hormone điều chỉnh giấc ngủ (melatonin) giảm dẫn đến mất ngủ.
2. Người chịu nhiều áp lực: Áp lực công việc, gia đình, căng thẳng kéo dài. 
3. Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh: Thay đổi nội tiết tố, đau vết mổ tầng sinh môn và áp lực từ việc chăm sóc con khiến giấc ngủ bị xáo trộn.
4. Người mắc bệnh lý mãn tính: Các bệnh lý như đau xương khớp, trào ngược dạ dày, rối loạn lo âu, trầm cảm, tiểu đường….
5. Người làm việc ca đêm: Rối loạn nhịp sinh học do thức khuya hoặc đổi ca làm việc thường xuyên.
6. Người lạm dụng chất kích thích: Uống nhiều cà phê, trà đặc, hoặc sử dụng rượu, thuốc lá ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.

Nguyên nhân gây bệnh mất ngủ

Theo YHCT, mất ngủ (bất mị) có thể do sự mất cân bằng âm dương và rối loạn các tạng phủ, đặc biệt là tâm, can, tỳ, thận, và phế:

• Tâm thần bất an: Tâm chủ thần minh, khi tâm hư hoặc khí huyết không đủ nuôi dưỡng tâm, người bệnh dễ cảm thấy bồn chồn, mất ngủ.
• Can khí uất kết: Can chịu trách nhiệm điều tiết cảm xúc, khi can khí bị ứ trệ do stress hoặc áp lực kéo dài, dễ dẫn đến khó ngủ hoặc tỉnh giấc giữa đêm.
• Tỳ vị hư nhược: Tỳ là nguồn gốc của khí huyết. Nếu ăn uống không điều độ hoặc tiêu hóa kém, khí huyết không đủ cung cấp cho não bộ, dẫn đến khó ngủ.
• Thận âm hư: Thận âm suy yếu, cơ thể không được làm dịu vào ban đêm, gây cảm giác bứt rứt và khó ngủ.
• Mất cân bằng phế khí: Phế chủ khí, liên quan đến nhịp thở và cảm giác thư thái. Rối loạn phế khí cũng có thể gây khó ngủ.

Ngoài ra còn vì các yếu tố khác như:

• Căng thẳng và áp lực: Công việc, học tập, và cuộc sống gia đình gây căng thẳng liên tục, kích thích hệ thần kinh giao cảm và ảnh hưởng đến chu kỳ giấc ngủ.

• Sử dụng chất kích thích: Uống nhiều cà phê, trà đặc, hoặc rượu, nhất là vào buổi tối, làm gián đoạn khả năng thư giãn của cơ thể.
• Thói quen sinh hoạt không điều độ: Ngủ không đúng giờ hoặc thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính vào buổi tối làm rối loạn nhịp sinh học tự nhiên.
• Bệnh lý nền: Các bệnh lý như đau mạn tính, trào ngược dạ dày, hoặc các rối loạn nội tiết (như cường giáp) cũng ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ.

Những triệu chứng cảnh báo mắc bệnh

Bệnh mất ngủ thường được biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm các biểu hiện cấp tính và mãn tính. Các triệu chứng cảnh báo phổ biến mà người bệnh cần lưu ý bao gồm:

Khó đi vào giấc ngủ

• Thường xuyên mất hơn 30 phút để ngủ, ngay cả khi cảm thấy mệt mỏi.
• Lo lắng hoặc suy nghĩ quá nhiều trước khi ngủ.

 Dễ tỉnh giấc và khó ngủ lại

• Hay tỉnh giấc giữa đêm, mỗi lần kéo dài từ 15-30 phút hoặc hơn.
• Khó ngủ lại sau khi thức giấc, đặc biệt khi gặp các vấn đề lo âu hoặc đau nhức.

Thức dậy sớm hơn bình thường

• Tỉnh dậy rất sớm (trước giờ báo thức vài giờ) mà không thể ngủ lại.
• Cảm giác không được ngủ đủ giấc, mệt mỏi vào buổi sáng.

Chất lượng giấc ngủ kém

• Giấc ngủ không sâu, dễ bị làm phiền bởi tiếng động nhỏ hoặc thay đổi môi trường.
• Cảm giác không thoải mái hoặc không thư giãn sau khi ngủ dậy.

Triệu chứng ban ngày do thiếu ngủ

• Mệt mỏi: Thiếu năng lượng, dễ buồn ngủ ban ngày, cần ngủ trưa dài nhưng vẫn không cải thiện.
• Khó tập trung: Trí nhớ giảm, khả năng xử lý thông tin chậm.
• Tâm lý bất ổn: Dễ cáu gắt, lo âu, hoặc cảm giác buồn bã kéo dài.
• Giảm hiệu suất làm việc/học tập: Suy giảm năng suất do tâm trí không tỉnh táo.

 Các dấu hiệu thực thể kèm theo

• Nhức đầu, chóng mặt, đau cơ hoặc cảm giác căng cứng vùng vai gáy.
• Trào ngược dạ dày hoặc rối loạn tiêu hóa (do ảnh hưởng của stress và mất cân bằng sinh lý).

Triệu chứng đi kèm bệnh lý nền

• Những người mắc bệnh mãn tính như đau xương khớp, hen suyễn, viêm xoang, hoặc rối loạn nội tiết có thể gặp mất ngủ như một triệu chứng thứ phát.
• Các bệnh lý tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm thường đi kèm với các rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng.

Nếu người bệnh cảm thấy những triệu chứng kể trên, hãy đến ngay những cơ sở y tế để được hỗ trợ:

• Triệu chứng kéo dài trên 3 tuần.
• Mất ngủ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần, công việc và cuộc sống.
• Đi kèm các triệu chứng bất thường khác như đau tức ngực, khó thở, hoặc thay đổi rõ rệt về hành vi, cảm xúc.

Biến chứng nếu mất ngủ lâu ngày

Mất ngủ lâu ngày không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm đối với sức khỏe thể chất và tinh thần. Những biến chứng này có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Ảnh hưởng đến hệ thần kinh và tâm lý

• Suy giảm trí nhớ: Mất ngủ khiến khả năng tập trung và ghi nhớ thông tin bị suy giảm, ảnh hưởng đến công việc và học tập.
• Rối loạn tâm thần: Là yếu tố nguy cơ dẫn đến lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực.
• Suy giảm khả năng phản ứng: Tăng nguy cơ tai nạn do giảm phản xạ khi tham gia giao thông hoặc lao động.

Suy giảm hệ miễn dịch

• Thiếu ngủ kéo dài làm giảm khả năng chống lại bệnh tật của hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.
• Tăng nguy cơ phát triển các bệnh mạn tính như viêm nhiễm, tiểu đường.

 Rối loạn chức năng tim mạch

• Tăng huyết áp: Giấc ngủ không đủ làm tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm, dẫn đến huyết áp tăng cao.
• Bệnh tim mạch: Mất ngủ kéo dài liên quan đến nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ và các rối loạn nhịp tim.

Rối loạn chuyển hóa

• Tăng cân, béo phì: Mất ngủ gây rối loạn hormone leptin và ghrelin, dẫn đến cảm giác thèm ăn, đặc biệt là thực phẩm giàu đường và chất béo.
• Tiểu đường tuýp 2: Thiếu ngủ ảnh hưởng đến sự điều hòa glucose, tăng nguy cơ kháng insulin.

Rối loạn nội tiết

• Rối loạn hormone: Gây mất cân bằng hormone sinh dục, ảnh hưởng đến chức năng sinh sản ở cả nam và nữ.
• Suy giảm testosterone: Ở nam giới, mất ngủ có thể làm giảm nồng độ testosterone, ảnh hưởng đến sức khỏe sinh lý.

Suy giảm sức khỏe toàn diện

• Mệt mỏi mãn tính: Cơ thể luôn trong trạng thái kiệt quệ, không đủ năng lượng để thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Giảm khả năng phục hồi: Cơ thể không thể tự sửa chữa và phục hồi tổn thương, khiến các vấn đề sức khỏe ngày càng trầm trọng.

Tăng nguy cơ tử vong sớm

Các nghiên cứu cho thấy mất ngủ lâu ngày có thể làm tăng nguy cơ tử vong, đặc biệt khi kết hợp với các bệnh lý mạn tính như tim mạch, ung thư hoặc bệnh lý hô hấp.

Mất ngủ có chữa khỏi được không?

Giải đáp cho câu hỏi trên, lương y Đỗ Minh Tuấn – GĐ phòng khám cho biết: “Mất ngủ có thể chữa khỏi được, nhưng điều này còn phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể,”

Những trường hợp có thể chữa được:

“Theo kinh nghiệm điều trị của tôi, những người bị mất ngủ do căng thẳng, rối loạn lo âu, hoặc lối sống không lành mạnh thường có thể cải thiện hoàn toàn. Đặc biệt, nếu nguyên nhân xuất phát từ khí huyết kém lưu thông, tỳ vị hư hoặc tâm thận bất giao, chúng ta có thể điều trị hiệu quả bằng các bài thuốc y học cổ truyền kết hợp với lối sống khoa học.”

Những trường hợp khó chữa khỏi hoàn toàn:

“Nếu mất ngủ là hệ quả của các bệnh lý mạn tính như suy giảm chức năng thận, bệnh Parkinson, hay tổn thương thần kinh nặng thì việc chữa dứt điểm sẽ khó hơn. Trong các trường hợp này, mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng giấc ngủ và nâng cao sức khỏe tổng thể. Tại phòng khám của tôi, người bệnh có thể cải thiện 70% – 80% nếu thực hiện đúng phác đồ.”

Thời gian để chữa mất ngủ không cố định, nó phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ và khả năng đáp ứng của cơ thể. 

• Với những trường hợp nhẹ, chỉ cần khoảng 2-3 tháng điều trị tích cực là có thể cải thiện rõ rệt. 
• Những trường hợp nặng hoặc mất ngủ kéo dài nhiều năm có thể mất từ 6 tháng đến 1 năm hoặc lâu hơn. 

Điều quan trọng là người bệnh cần kiên trì và tuân thủ phác đồ điều trị một cách nghiêm túc.

Đặt câu hỏi cho lương y Tuấn tại đây

Tư vấn Miễn phí – Chính xác

Đánh giá những biện pháp chữa mất ngủ dưới góc nhìn chuyên gia

Mất ngủ hiện có rất nhiều cách chữa, từ Tây y, Đông y đến việc thay đổi lối sống hay sử dụng các phương pháp hỗ trợ tự nhiên. Mỗi phương pháp đều có ưu, nhược điểm riêng và phù hợp với từng nhóm đối tượng khác nhau. Việc lựa chọn đúng phương pháp điều trị không chỉ giúp cải thiện giấc ngủ mà còn mang lại sự cân bằng lâu dài cho sức khỏe.

Phương pháp Tây y
Sử dụng thuốc an thần, thuốc hỗ trợ giấc ngủ (benzodiazepine, kháng histamine, melatonin). Có đến hơn 90% người bị mất ngủ đã áp dụng phương pháp này.

• Ưu điểm: Hiệu quả nhanh, giúp cải thiện giấc ngủ ngay lập tức.
• Nhược điểm: Dễ gây phụ thuộc vào thuốc, có thể nhờn thuốc, tác dụng phụ như mệt mỏi, giảm trí nhớ, ảnh hưởng gan thận nếu lạm dụng lâu dài.

Phù hợp cho người mất ngủ ngắn hạn hoặc cần giải quyết triệu chứng khẩn cấp. Người bị mất ngủ do lo âu hoặc căng thẳng nặng có thể kết hợp trị liệu tâm lý.

“Người bệnh chỉ nên sử dụng thuốc Tây theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng kéo dài để tránh tác dụng phụ nguy hiểm. Rất nhiều bệnh nhân khi đến tìm tôi đều trong trạng thái nghiện thuốc – Tức là chấp nhận uống an thần mỗi đêm để có giấc ngủ ngon. Như thế rất hại sức khỏe.” Lương y Đỗ Minh Tuấn nhấn mạnh.

Y học cổ truyền (Đông y)
Sử dụng các bài thuốc thảo dược kết hợp với châm cứu, bấm huyệt và các liệu pháp bổ trợ như xoa bóp, ngâm chân bằng thảo dược.

• Ưu điểm: Điều trị tận gốc, cân bằng âm dương, không gây tác dụng phụ, cải thiện sức khỏe toàn diện.
• Nhược điểm: Tác dụng chậm, đòi hỏi kiên trì và theo đúng phác đồ điều trị.

Thích hợp cho người bị mất ngủ lâu ngày, mất ngủ do tỳ vị hư, tâm thận bất giao, hoặc người muốn cải thiện sức khỏe tự nhiên, tránh phụ thuộc vào thuốc.

“Đông y cần thời gian để cơ thể hấp thụ và phục hồi. Người bệnh cần kiên nhẫn điều trị và kết hợp với lối sống lành mạnh để đạt hiệu quả tối ưu.” Lương y Tuấn chia sẻ.

Thay đổi lối sống
Xây dựng thói quen ngủ khoa học (ngủ và thức đúng giờ, không sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ). Kết hợp với các phương pháp thư giãn như thiền, yoga và cải thiện môi trường ngủ.

• Ưu điểm: Không tốn kém, dễ thực hiện, hiệu quả bền vững.
• Nhược điểm: Cần thời gian để hình thành thói quen, đòi hỏi sự quyết tâm cao từ người bệnh.

Phù hợp với mọi đối tượng, đặc biệt là người bị mất ngủ nhẹ hoặc muốn duy trì giấc ngủ tốt trong dài hạn.“Điều chỉnh lối sống là nền tảng quan trọng nhất. Dù áp dụng phương pháp nào, người bệnh cũng cần rèn luyện thói quen tốt để duy trì giấc ngủ khỏe mạnh. Tuy nhiên cách này không có hiệu quả với ai bị mất ngủ quá 3 tháng.” Lương y Tuấn khuyên.

Các phương pháp hỗ trợ khác

Sử dụng thực phẩm chức năng (melatonin, vitamin B, omega-3), liệu pháp ánh sáng hoặc liệu pháp thiên nhiên (như ngâm chân thảo dược, dùng tinh dầu).

• Ưu điểm: An toàn, hỗ trợ cải thiện giấc ngủ tự nhiên.
• Nhược điểm: Hiệu quả phụ thuộc vào cơ địa, không thay thế được phương pháp điều trị chính.

Thích hợp cho người muốn cải thiện chất lượng giấc ngủ hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác.

“Các phương pháp hỗ trợ nên được sử dụng như một phần bổ sung trong lộ trình điều trị, không nên coi là phương pháp chính. Người bệnh mất ngủ chớ phụ thuộc cách này mà không điều trị.” Lương y Tuấn chia sẻ.

Chế độ ăn uống cho người mất ngủ

Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ không giúp chữa dứt điểm mất ngủ, nhưng phần nào cải thiện và hỗ trợ quá trình điều trị. Bạn đọc có thể tham khảo thông tin dưới đây:

Nên ăn gì?

• Thực phẩm giàu tryptophan: Chuối, yến mạch, sữa ấm giúp tăng sản xuất serotonin và melatonin, hỗ trợ giấc ngủ.
• Thực phẩm giàu magie và canxi: Hạt óc chó, hạnh nhân, rau lá xanh giúp thư giãn cơ và thần kinh.
• Tinh bột phức hợp: Gạo lứt, khoai lang giúp ổn định đường huyết, tránh tỉnh giấc giữa đêm.
• Thực phẩm giàu omega-3: Cá hồi, hạt chia giúp giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.

Không nên ăn gì?

• Đồ uống chứa caffeine: Cà phê, trà xanh, nước tăng lực dễ gây kích thích thần kinh.
• Thức ăn cay, béo: Đồ chiên rán, gia vị cay có thể gây khó tiêu, ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Đường và đồ ngọt: Kẹo, bánh ngọt làm tăng đường huyết nhanh, gây tỉnh táo.
• Đồ uống có cồn: Dù gây buồn ngủ ban đầu nhưng làm giấc ngủ không sâu và dễ tỉnh giấc.

Cách phòng tránh bệnh mất ngủ

Để bảo vệ sức khỏe và duy trì một cuộc sống chất lượng, việc phòng tránh mất ngủ cần được chú trọng ngay từ thói quen sinh hoạt hàng ngày.

• Duy trì giờ giấc ngủ cố định để cơ thể quen nhịp sinh học.
• Tạo không gian ngủ thoải mái, tránh ánh sáng và tiếng ồn.
• Thư giãn trước khi ngủ bằng thiền, đọc sách, hoặc nghe nhạc nhẹ.
• Ăn tối nhẹ nhàng, tránh đồ uống chứa caffeine và rượu.
• Tập thể dục đều đặn nhưng tránh tập sát giờ đi ngủ.
• Quản lý căng thẳng bằng cách chia sẻ, giải trí hoặc nghỉ ngơi hợp lý.
• Hạn chế ngủ trưa quá lâu để không ảnh hưởng đến giấc ngủ đêm.
• Đi khám nếu tình trạng mất ngủ kéo dài hoặc nghiêm trọng.

Giấc ngủ chất lượng là chìa khóa để duy trì sức khỏe và sự tỉnh táo mỗi ngày. Bằng cách xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, quản lý tâm trạng cảm xúc và chú ý đến chế độ ăn uống, bạn có thể đẩy lùi nguy cơ mất ngủ và cải thiện chất lượng cuộc sống. 

Nếu tình trạng mất ngủ kéo dài, hãy tìm đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời. Hãy chăm sóc giấc ngủ của bạn ngay hôm nay, đừng để mắc bệnh rồi mới điều trị!

Đừng để mất ngủ nặng rồi mới chữa

Liên hệ với chuyên gia để được tư vấn ngay