Axit Dạ Dày

Tham vấn chuyên môn bởi:

GĐ chuyên môn hệ thống Đỗ Minh Đường

XEM THÊM TƯ VẤN

Tuấn tôi nhận thấy rất nhiều bà con hay thắc mắc vì sao dạ dày thường xuyên đau âm ỉ, ợ nóng, buồn nôn sau ăn. Đó là dấu hiệu cho thấy axit dạ dày đang tăng bất thường, ảnh hưởng tới niêm mạc và chức năng tiêu hóa. Bài viết này sẽ giúp bà con hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện cũng như những cách kiểm soát hiệu quả, từ đó chủ động bảo vệ sức khỏe đường ruột, tránh biến chứng nguy hiểm.

Axit dạ dày là gì?

Nhiều bà con hay nghe nói đến “axit dạ dày” nhưng lại chưa hiểu rõ bản chất của nó là gì. Tuấn tôi sẽ giải thích cụ thể để bà con dễ hình dung, từ đó chủ động trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe tiêu hóa.

Theo y học hiện đại, axit dạ dày chính là dịch vị có chứa axit hydrochloric (HCl) được tiết ra từ các tế bào viền trong niêm mạc dạ dày. Loại axit này có vai trò quan trọng trong việc tiêu hóa thức ăn, đặc biệt là protein, đồng thời giúp tiêu diệt vi khuẩn và ký sinh trùng có hại xâm nhập qua đường miệng.

Tuy nhiên, khi lượng axit này tiết ra quá nhiều hoặc quá ít so với mức cân bằng cần thiết, nó sẽ gây rối loạn hệ tiêu hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến niêm mạc dạ dày và dẫn đến nhiều bệnh lý như viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản.

Trong y học cổ truyền, Tuấn tôi thấy rằng tình trạng này thường liên quan đến mất cân bằng tỳ vị – tức tỳ yếu không vận hóa tốt, vị khí nghịch, khí huyết ứ trệ khiến dịch vị tiết sai thời điểm hoặc quá mức. Bà con có thể hiểu đơn giản là cơ thể bị rối loạn trong việc điều hòa âm dương, dẫn đến tạng phủ không hoạt động ổn định, khiến dịch vị bị “phát rồ”.

Dấu hiệu cho thấy axit dạ dày đang rối loạn

Không phải lúc nào bà con cũng cảm thấy đau thì mới là vấn đề về dạ dày. Nhiều biểu hiện âm thầm nhưng lại cho thấy axit dạ dày đang “làm loạn” bên trong cơ thể. Tuấn tôi xin chia sẻ các dấu hiệu phổ biến nhất dưới đây để bà con dễ nhận biết sớm.

Triệu chứng khởi phát – dễ bỏ qua nhưng quan trọng

Cảm giác ợ hơi liên tục: Đặc biệt sau ăn, kèm theo vị chua trong miệng, dấu hiệu cho thấy dịch vị đang trào ngược.
Buồn nôn nhẹ vào sáng sớm: Một số bà con tưởng nhầm là do ăn uống thất thường, nhưng thực tế đây là biểu hiện ban đầu của rối loạn tiêu hóa.
Đầy bụng dù ăn ít: Tình trạng dịch vị tiết sai thời điểm gây ứ trệ thức ăn trong dạ dày, sinh ra cảm giác căng tức.

Một số bà con tưởng nhầm là do ăn uống thất thường, nhưng thực tế đây là biểu hiện ban đầu của rối loạn tiêu hóa

Triệu chứng đặc trưng – lúc này bệnh đã rõ ràng hơn

Nóng rát thượng vị: Cảm giác như có lửa đốt trong ngực lan lên cổ họng, xảy ra sau bữa ăn hoặc khi nằm nghiêng.
Đau âm ỉ vùng bụng trên: Đau thường không dữ dội nhưng kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Khô miệng, đắng miệng vào buổi sáng: Là dấu hiệu cho thấy axit trào ngược lên thực quản trong lúc ngủ.
Phân bất thường: Lúc lỏng, lúc táo, có khi lẫn nhầy – chứng tỏ tiêu hóa không ổn định do axit phá vỡ men tiêu hóa tự nhiên.
Mất ngủ kéo dài: Bà con hay thắc mắc tại sao dạ dày lại khiến mất ngủ. Tuấn tôi giải thích là do cảm giác nóng rát, ợ chua ban đêm làm gián đoạn giấc ngủ.

Từ kinh nghiệm thăm khám và điều trị cho hàng nghìn bệnh nhân, Tuấn tôi nhận thấy rằng hầu hết bà con khi có triệu chứng thường chần chừ không đi khám ngay. Đến khi bệnh nặng rồi mới chữa thì việc điều trị sẽ lâu hơn, tốn kém hơn và dễ để lại biến chứng. Vậy nên, nếu thấy có bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, bà con hãy chủ động thăm khám sớm để bảo vệ dạ dày của mình.

Vì sao axit dạ dày lại rối loạn?

Khi nói đến rối loạn axit dạ dày, bà con thường nghĩ ngay đến ăn uống thất thường hay stress. Tuy đúng, nhưng đó mới chỉ là bề nổi. Tuấn tôi xin phân tích sâu hơn dựa trên cả y học hiện đại lẫn y học cổ truyền để bà con hiểu rõ bản chất vấn đề này.

Rối loạn nội tiết và thần kinh: Theo y học hiện đại, hệ thần kinh thực vật chi phối hoạt động tiết axit ở dạ dày. Khi bà con căng thẳng, lo âu kéo dài, trục não – ruột bị ảnh hưởng khiến dạ dày tiết axit bất thường, có thể tăng hoặc giảm so với mức cần thiết.
Chế độ ăn uống không điều độ: Ăn quá nhanh, ăn quá no hoặc bỏ bữa làm dạ dày phải thay đổi cơ chế tiết dịch vị để thích ứng, lâu dần gây mất kiểm soát. Đặc biệt, các loại thực phẩm như đồ chiên rán, cay nóng, cà phê, bia rượu kích thích niêm mạc tiết axit liên tục, dễ gây viêm loét.
Tác dụng phụ của thuốc Tây: Tuấn tôi nhận thấy nhiều bà con phải dùng thuốc giảm đau, kháng sinh, thuốc corticoid trong thời gian dài. Những thuốc này khi vào cơ thể sẽ ức chế chất bảo vệ niêm mạc và kích thích tiết axit nhiều hơn bình thường.
Nhiễm khuẩn Hp: Đây là nguyên nhân phổ biến nhưng lại ít được để ý. Vi khuẩn Helicobacter pylori làm tổ trong dạ dày, gây viêm mạn tính, loét và rối loạn tiết dịch vị nghiêm trọng.

Còn trong góc nhìn của y học cổ truyền, Tuấn tôi xin phân tích dựa trên nguyên lý tạng phủ – khí huyết – âm dương để bà con thấy được mối liên hệ sâu xa bên trong:

Tỳ vị hư yếu: Tỳ là cơ quan vận hóa đồ ăn, vị là nơi chứa đựng và làm chín thức ăn. Khi tỳ vị yếu, khí không đủ vận hành, thức ăn tích trệ gây khí nghịch – từ đó sinh ra axit không đúng thời điểm, dẫn đến đầy bụng, trào ngược, ợ chua.
Can khí uất kết: Bà con bị stress, giận dữ, lo lắng thường khiến can không sơ tiết được. Can khí uất lại ảnh hưởng đến vị, khiến khí vị bất hòa. Trong Đông y, đây là thể bệnh “can vị bất hòa”, biểu hiện bằng ợ hơi, đau âm ỉ vùng thượng vị.
Thất tình nội thương: Tuấn tôi từng gặp nhiều trường hợp bà con chỉ vì buồn phiền chuyện gia đình, tang sự mà sinh bệnh dạ dày. Đông y gọi đây là “tình chí nội thương”, ảnh hưởng đến tâm – tỳ – vị, làm rối loạn cơ chế tiết dịch vị.
Ẩm thực bất điều: Ăn quá nhiều đồ sống lạnh, đồ nếp, thức ăn khó tiêu… khiến tỳ vị bị tổn thương, âm dương mất cân bằng. Đây là yếu tố rất phổ biến, nhất là trong thói quen ăn uống hiện đại ngày nay.

Trong quá trình điều trị, Tuấn tôi nhận thấy bệnh nhân nào càng hiểu rõ nguyên nhân theo cả hai góc độ Đông – Tây y thì khả năng phục hồi càng nhanh. Bởi khi đã hiểu rõ gốc bệnh, việc lựa chọn cách chăm sóc, ăn uống và điều trị sẽ đúng hướng hơn.

Những ai dễ bị rối loạn axit dạ dày?

Không ít bà con nghĩ rằng bệnh này chỉ gặp ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, thực tế Tuấn tôi thấy bệnh đang trẻ hóa và có xu hướng gia tăng nhanh chóng ở nhiều nhóm đối tượng khác nhau.

Người ăn uống không điều độ: Thường xuyên bỏ bữa, ăn khuya, ăn nhanh, dùng nhiều thực phẩm cay nóng, dầu mỡ hoặc chất kích thích.
Người thường xuyên căng thẳng: Nhân viên văn phòng, học sinh – sinh viên ôn thi, người lao động chịu áp lực tâm lý lớn.
Người có tiền sử bệnh dạ dày: Đặc biệt là viêm loét dạ dày, trào ngược thực quản hoặc từng điều trị nhiễm khuẩn Hp.
Người sử dụng thuốc Tây kéo dài: Các nhóm thuốc như NSAIDs, corticoid, kháng sinh dễ làm tổn thương niêm mạc và kích thích tiết axit.
Phụ nữ mang thai: Thay đổi nội tiết và áp lực từ thai nhi khiến axit trào ngược lên thực quản.
Người già: Chức năng tiêu hóa suy giảm, khí huyết hư hao, dễ rối loạn điều tiết axit.
Người ít vận động: Ngồi nhiều, ít di chuyển khiến tiêu hóa chậm, dễ tích trệ thức ăn gây đầy hơi, ợ nóng.

Việc nhận biết rõ mình có thuộc nhóm nguy cơ cao hay không sẽ giúp bà con chủ động hơn trong việc phòng ngừa và điều chỉnh sinh hoạt phù hợp. Đừng đợi đến khi cơ thể lên tiếng mới bắt đầu lo lắng. Phòng bệnh bao giờ cũng đơn giản và ít tốn kém hơn chữa bệnh, bà con nhớ điều này giúp Tuấn tôi nhé.

Những biến chứng axit dạ dày gây ra bà con cần hết sức cảnh giác

Khi axit dạ dày rối loạn mà không được kiểm soát kịp thời, bệnh không chỉ dừng lại ở triệu chứng khó chịu thông thường. Tuấn tôi đã gặp nhiều ca bệnh để lại biến chứng đáng tiếc, vì vậy bà con cần hiểu rõ những hệ lụy để chủ động phòng ngừa.

Viêm loét dạ dày – tá tràng: Axit dư thừa làm bào mòn lớp niêm mạc, gây loét, tổn thương nặng nếu kéo dài không chữa trị đúng cách.
Xuất huyết tiêu hóa: Trường hợp axit ăn sâu vào mạch máu khiến niêm mạc bị chảy máu. Biểu hiện bằng nôn ra máu, đi ngoài phân đen, rất nguy hiểm nếu không cấp cứu kịp thời.
Trào ngược dạ dày thực quản: Đây là biến chứng rất phổ biến. Dịch axit trào lên thực quản gây nóng rát, viêm loét thực quản, ho kéo dài và khàn giọng.
Hẹp môn vị: Axit dạ dày dư thừa làm tăng co bóp, lâu dần gây viêm phù nề và hẹp môn vị – khiến thức ăn khó xuống ruột, gây buồn nôn, đầy trướng.
Ung thư dạ dày: Đây là biến chứng nặng nhất mà Tuấn tôi từng điều trị ở một số bệnh nhân mãn tính. Axit tấn công niêm mạc kéo dài sẽ gây tổn thương mạn tính, dị sản và tiến triển thành ung thư, đặc biệt khi có sự hiện diện của vi khuẩn Hp.
Suy nhược cơ thể: Khi axit gây rối loạn hấp thu, bà con sẽ dần mệt mỏi, sụt cân, thiếu máu, mất ngủ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Tuấn tôi luôn khuyên bà con rằng, việc chủ quan với axit dạ dày là cái sai đầu tiên khiến bệnh trở nặng. Chỉ cần nhận diện đúng từ sớm, điều chỉnh ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý và điều trị bằng phương pháp phù hợp thì hoàn toàn có thể phòng ngừa các biến chứng kể trên.

Chẩn đoán axit dạ dày thế nào để biết chính xác?

Các phương pháp chẩn đoán axit dạ dày phổ biến hiện nay bao gồm cả xét nghiệm và nội soi giúp đánh giá chính xác tình trạng bệnh lý. Tuy nhiên, mỗi phương pháp sẽ có mục tiêu riêng biệt, Tuấn tôi sẽ liệt kê để bà con dễ hình dung.

Nội soi dạ dày: Kiểm tra trực tiếp lớp niêm mạc để phát hiện viêm, loét, sưng phù hay biến chứng khác.
Xét nghiệm vi khuẩn Hp: Có thể thực hiện bằng test hơi thở, sinh thiết khi nội soi hoặc xét nghiệm máu.
Đo pH thực quản – dạ dày: Giúp đánh giá mức độ axit và xác định hiện tượng trào ngược.
Siêu âm ổ bụng: Hỗ trợ đánh giá các tổn thương kèm theo trong hệ tiêu hóa, gan mật.
Xét nghiệm máu, phân: Kiểm tra thiếu máu, nhiễm khuẩn hoặc xuất huyết tiêu hóa tiềm ẩn.

Với y học cổ truyền, việc chẩn đoán lại dựa trên sự tổng hợp tinh tế giữa các biểu hiện bên ngoài và cảm nhận qua việc thăm khám. Tuấn tôi và các lương y, bác sĩ tại nhà thuốc Đỗ Minh Đường và phòng khám YHCT Lương y Đỗ Minh Tuấn sử dụng phương pháp “tứ chẩn” – gồm vọng, văn, vấn, thiết – để xác định tình trạng cụ thể.

Vọng chẩn: Quan sát sắc mặt, da dẻ, lưỡi, tướng đi – giúp đánh giá khí huyết và tạng phủ.
Văn chẩn: Lắng nghe hơi thở, tiếng nói, mùi cơ thể – phản ánh rõ phần nhiệt, hàn trong cơ thể.
Vấn chẩn: Hỏi kỹ triệu chứng, tiền sử bệnh, thói quen sinh hoạt, giúp định vị thể bệnh rõ ràng.
Thiết chẩn: Quan trọng nhất là bắt mạch. Tuấn tôi chỉ cần đặt tay bắt mạch là đã cảm nhận được khí huyết, âm dương thịnh hay suy, từ đó đánh giá được mức độ axit rối loạn và ảnh hưởng tới tạng phủ như thế nào.

Tôi nhớ một trường hợp bệnh nhân là chú Lâm – một người làm nghề tài xế lâu năm. Chú đến khám với triệu chứng ợ hơi nhiều, đầy bụng, kèm mất ngủ. Bắt mạch thấy mạch huyền hoạt, phối hợp với sắc mặt vàng tái, lưỡi trắng nhớt – tôi xác định ngay thể can khí phạm vị – tức can uất ảnh hưởng vị khí, tiết axit bất thường. Sau một tháng điều trị bằng bài thuốc của Tuấn tôi, chú Lâm ngủ ngon trở lại, ăn uống đều đặn, hết hẳn ợ nóng.

Bà con nào thấy mình có biểu hiện nghi ngờ, hãy chủ động đến thăm khám sớm. Tuấn tôi cùng đội ngũ YHCT tại nhà thuốc luôn khám cẩn thận từng người một, đánh giá đúng thể bệnh và hướng dẫn cách điều trị hiệu quả nhất, đảm bảo không bỏ sót bất kỳ nguy cơ nào.

Điều trị axit dạ dày thế nào cho hiệu quả và không tái phát?

Chọn đúng phương pháp điều trị là yếu tố then chốt quyết định khả năng phục hồi cho bà con đang gặp tình trạng rối loạn axit dạ dày. Tuấn tôi xin chia sẻ chi tiết từng phương pháp đang được sử dụng hiện nay để bà con có cái nhìn rõ ràng, từ đó lựa chọn hướng điều trị phù hợp với mình.

Điều trị bằng thuốc Tây

Trong y học hiện đại, các loại thuốc Tây được kê đơn với mục tiêu chính là giảm lượng axit và bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Thuốc kháng axit: như Maalox, Gastropulgite – giúp trung hòa lượng axit dư.
Thuốc ức chế bơm proton (PPI): như Omeprazol, Pantoprazol – giảm tiết axit mạnh.
Thuốc chẹn H2: như Ranitidine, Famotidine – làm giảm lượng axit tiết ra.
Thuốc bảo vệ niêm mạc: như Sucralfate – tạo lớp màng bao phủ vùng viêm loét.

Ưu điểm của thuốc Tây là tác dụng nhanh, phù hợp trong các trường hợp cấp tính. Nhưng nhược điểm là không điều trị triệt để nguyên nhân. Nhiều bà con sau khi ngưng thuốc thì bệnh lại tái phát.

Bà con biết không, Tuấn tôi từng gặp một bệnh nhân tên chú Tĩnh, làm nghề cơ khí ngoài Hà Đông. Chú uống PPI suốt hơn hai tháng, thấy êm bụng tưởng khỏi. Nhưng khi ngưng thuốc lại đau dữ dội hơn, kèm theo chóng mặt, khó ngủ. Cuối cùng phải tìm đến tôi nhờ hỗ trợ bằng phương pháp khác.

Điều trị bằng mẹo dân gian

Nhiều bà con có thói quen sử dụng các mẹo dân gian để giảm triệu chứng khó chịu tại nhà. Một số mẹo hay được áp dụng như:

Uống nước nha đam: Gọt vỏ, lấy gel, xay với nước ấm uống mỗi sáng.
Dùng nghệ và mật ong: Trộn nghệ vàng với mật ong nguyên chất, viên nhỏ uống hàng ngày.
Gừng tươi: Thái lát mỏng, hãm nước sôi, uống khi ấm để làm ấm bụng, giảm co thắt.

Các mẹo dân gian thường dễ thực hiện, ít tốn kém, có thể giảm nhẹ triệu chứng như ợ chua, đau âm ỉ. Tuy nhiên, vì không giải quyết tận gốc nguyên nhân nên khó đạt hiệu quả lâu dài, nhất là trong các ca mãn tính, nhiều tổn thương.

Tuấn tôi khẳng định một điều: muốn điều trị triệt để axit dạ dày, không chỉ chữa triệu chứng bên ngoài mà phải đi vào tận gốc – tức là điều hòa khí huyết, phục hồi tỳ vị, đưa tạng phủ về trạng thái cân bằng.

Điều trị bằng Đông y

Dựa trên nguyên lý của y học cổ truyền, axit dạ dày rối loạn là do can khí uất, tỳ vị hư hoặc vị khí nghịch. Phép trị phải là “sơ can, kiện tỳ, hòa vị”. Có nghĩa là giải uất ở can, bồi bổ tỳ và điều hòa hoạt động của vị để cân bằng lại quá trình tiêu hóa, điều tiết dịch vị.

Tuấn tôi, với hơn 20 năm nghiên cứu chuyên sâu về Y học cổ truyền, khẳng định với bà con rằng thuốc nam điều trị bệnh hiệu quả, dứt điểm vì nó có cơ chế điều trị toàn diện. Không chỉ làm giảm axit tạm thời, mà còn phục hồi công năng tạng phủ, lưu thông khí huyết, ổn định hệ tiêu hóa từ bên trong.

Hiện tôi đang ứng dụng bài thuốc nam gia truyền dòng họ Đỗ Minh để điều trị cho bà con. Bài thuốc này gồm các phương thuốc nhỏ kết hợp: thuốc bổ tỳ vị, thuốc kiện can hòa vị, thuốc giải độc – tiêu viêm. Thành phần 100% từ dược liệu sạch như bạch truật, cam thảo, hoàng kỳ, xuyên khung… được gia giảm tùy theo thể bệnh cụ thể của từng người.

Vừa mới hôm qua thôi, tôi còn thăm khám và tư vấn điều trị cho một cô giáo về hưu ở Nam Định, 56 tuổi, bị trào ngược kèm viêm loét nhiều năm. Cô từng uống thuốc Tây nhiều, chuyển sang cả mẹo dân gian mà không khỏi. Sau ba tháng dùng bài thuốc của tôi, kết hợp chế độ sinh hoạt hợp lý, cô đã hết hẳn đau tức và ngủ ngon trở lại.

Có nhiều bệnh nhân bị nặng lắm, nhưng sau vài tháng được tôi điều trị theo hướng dùng thuốc nam là giờ ổn rồi, ăn ngon, ngủ tốt, sống khỏe mạnh hơn rất nhiều.

Bà con nhớ nhé, chữa bệnh dạ dày không thể nóng vội. Chỉ khi nào mình điều trị đúng nguyên nhân, phục hồi được chức năng của tỳ vị – can – vị thì bệnh mới hết, sức khỏe mới bền vững lâu dài.

Lời khuyên của Tuấn tôi dành cho bà con bị axit dạ dày

Bệnh axit dạ dày không phải là chuyện nhỏ đâu bà con ạ. Nếu mình để tình trạng rối loạn axit kéo dài mà không điều trị dứt điểm, nó sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy, ảnh hưởng không chỉ hệ tiêu hóa mà cả sức khỏe toàn thân. Dưới đây là một vài điều Tuấn tôi đúc rút từ kinh nghiệm khám chữa thực tế muốn gửi gắm tới bà con:

Trong quá trình tư vấn, tôi luôn khuyên bà con rằng: hễ thấy những biểu hiện như ợ nóng, đầy hơi, buồn nôn, đau âm ỉ vùng thượng vị… thì đừng chủ quan. Lúc ấy cần đi khám ngay để chẩn đoán chính xác tình trạng axit dạ dày.
Để phòng ngừa bệnh, bà con nhớ giúp tôi là hãy ăn uống điều độ, đúng giờ, hạn chế đồ cay nóng, rượu bia, nước ngọt có ga. Cũng đừng bỏ bữa sáng vì nó là bữa quan trọng nhất để cân bằng dịch vị cho cả ngày.
Bà con làm việc trí óc, hay căng thẳng thì nhớ giữ cho mình tinh thần thư thái. Tâm lý ổn thì tạng can mới không ảnh hưởng tạng vị, từ đó axit mới tiết đúng và đủ.
Thuốc có tốt đến đâu mà bà con dùng không đúng liều, không chú ý kiêng khem thì hiệu quả sẽ chẳng có, rồi bệnh lại hoàn bệnh mà thôi. Tôi gặp nhiều trường hợp bỏ giữa chừng, không theo đúng hướng dẫn, cuối cùng lại phải bắt đầu lại từ đầu.
Trong quá trình điều trị, tuyệt đối không tự ý kết hợp các loại thuốc linh tinh. Dùng sai thuốc, sai thời điểm có thể khiến tình trạng axit dạ dày rối loạn thêm.
Khi đang điều trị, bà con cũng nên ăn chín uống sôi, nghỉ ngơi hợp lý, tránh thức khuya. Những điều tưởng nhỏ ấy nhưng ảnh hưởng rất lớn đến kết quả điều trị.

Tuấn tôi hiểu rằng mỗi người bệnh là một hoàn cảnh riêng, không ai giống ai. Vì thế nếu bà con thấy mình có triệu chứng, hoặc đang điều trị mà chưa hiệu quả, đừng ngần ngại liên hệ với tôi. Có ba cách đơn giản để bà con kết nối: