Trào Ngược Dạ Dày Ở Trẻ Em: Triệu Chứng, Nguyên Nhân Và Cách Điều Trị An Toàn

Tuấn tôi nhận thấy rất nhiều bà con thường thắc mắc về trào ngược dạ dày ở trẻ em, nhất là khi con hay nôn trớ, quấy khóc hoặc biếng ăn kéo dài. Đây là tình trạng không hiếm gặp nhưng nếu không nắm rõ dấu hiệu và cách xử trí đúng, bệnh có thể gây ảnh hưởng tới sự phát triển lâu dài của trẻ. Bài viết này sẽ giúp bà con hiểu rõ về biểu hiện sớm, nguyên nhân và phương pháp cải thiện hiệu quả để chăm sóc con đúng cách ngay từ đầu.

Trào ngược dạ dày ở trẻ em là gì? Hiểu đúng để không chủ quan

Nhiều phụ huynh khi thấy con hay ọc sữa, quấy khóc ban đêm thường nghĩ đơn giản là do tiêu hóa kém. Tuy nhiên, Tuấn tôi muốn bà con hiểu rằng đây có thể là dấu hiệu sớm của tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ em – một vấn đề tiêu hóa phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua.

Trào ngược dạ dày ở trẻ em là hiện tượng thức ăn trong dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản, gây ra nôn trớ, ợ chua, hoặc đau tức vùng ngực, bụng. Tình trạng này có thể xảy ra sinh lý ở trẻ sơ sinh, tuy nhiên nếu kéo dài và đi kèm các biểu hiện rối loạn tiêu hóa, biếng ăn, suy dinh dưỡng thì rất có thể đã chuyển sang mức bệnh lý cần can thiệp. Trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi là nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất do hệ tiêu hóa còn yếu và cơ thắt thực quản chưa hoàn thiện.

Tuấn tôi gặp không ít trường hợp cha mẹ chủ quan, để tình trạng kéo dài khiến trẻ chậm lớn, hay ốm vặt, ảnh hưởng tới phát triển thể chất lẫn trí tuệ. Vậy nên bà con tuyệt đối không nên xem nhẹ vấn đề này.

Vì sao trẻ bị trào ngược dạ dày? Bật mí những nguyên nhân thường gặp

Trong quá trình khám chữa bệnh, Tuấn tôi nhận thấy có rất nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn tới tình trạng trào ngược ở trẻ nhỏ, cả theo góc nhìn Tây y lẫn Đông y. Dưới đây là những yếu tố bà con cần đặc biệt lưu ý.

Nguyên nhân theo Y học hiện đại

Theo y học hiện đại, trào ngược dạ dày ở trẻ em thường xuất phát từ sự chưa hoàn thiện về giải phẫu và chức năng tiêu hóa của trẻ. Tuấn tôi liệt kê một số nguyên nhân phổ biến như sau:

• Cơ thắt thực quản dưới chưa phát triển hoàn thiện: Đây là phần van giữ thức ăn trong dạ dày, khi chưa đủ chắc, dịch dạ dày dễ bị đẩy ngược lên thực quản.
• Trẻ bú quá no hoặc tư thế bú không đúng: Khi dạ dày bị căng quá mức sẽ tạo áp lực đẩy ngược thực phẩm lên thực quản.
• Hoặc khóc nhiều làm tăng áp lực ổ bụng: Điều này làm thức ăn dễ trào ngược lên miệng.
• Dị tật đường tiêu hóa như hẹp môn vị hoặc thoát vị hoành: Những dị tật bẩm sinh này gây cản trở lưu thông thức ăn và làm gia tăng nguy cơ trào ngược.
• Dùng sữa công thức không phù hợp hoặc đổi sữa liên tục: Có thể gây rối loạn tiêu hóa dẫn tới nôn trớ kéo dài.

Nguyên nhân theo Y học cổ truyền

Đông y không có khái niệm “trào ngược dạ dày” như trong Tây y, nhưng Tuấn tôi lý giải rằng hiện tượng này tương ứng với chứng “thượng vị nghịch khí”, nghĩa là khí dạ dày nghịch lên trên, không thuận chiều. Các nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Tỳ vị hư nhược: Đây là căn nguyên phổ biến ở trẻ nhỏ. Tỳ vị yếu khiến công năng tiêu hóa và vận hóa kém, thức ăn không được hấp thụ mà bị đẩy ngược. Những trẻ sinh non, nhẹ cân, hay ốm vặt thường thuộc nhóm này.
• Can khí uất kết: Trẻ sống trong môi trường căng thẳng, bị ép ăn hoặc thay đổi tâm lý đột ngột dễ sinh khí uất. Khí uất lâu ngày sẽ ảnh hưởng đến công năng tỳ vị, sinh ra nôn trớ.
• Đàm thấp tích trệ: Khi đồ ăn không được tiêu hóa, sinh đàm tích trệ ở trung tiêu. Đàm trệ khiến khí không thông, làm nghịch khí, tạo điều kiện cho trào ngược xuất hiện.
• Thực tích – Ăn uống không điều độ: Trẻ ăn nhiều đồ lạnh, khó tiêu, hoặc ăn quá no khiến tỳ vị quá tải, tạo tích trệ lâu ngày gây khí nghịch.

Tuấn tôi thấy những trẻ có cơ địa hàn thấp (hay ra mồ hôi trộm, chân tay lạnh, tiêu hóa kém) cũng thường xuyên gặp tình trạng trào ngược hơn nhóm trẻ có cơ địa nhiệt. Vì vậy, mỗi trường hợp cụ thể đều cần được thăm khám, bắt mạch kỹ càng để xác định đúng căn nguyên. Khi đã nắm rõ nguyên nhân thì việc điều trị mới đạt hiệu quả cao và bền vững.

Triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ em thường bị bỏ qua

Có trẻ biểu hiện rất rõ ràng nhưng cũng có bé chỉ có vài dấu hiệu thoáng qua khiến phụ huynh lơ là. Chính vì vậy, việc nhận diện sớm là vô cùng quan trọng để can thiệp kịp thời, tránh để bệnh tiến triển nặng hơn.

• Nôn trớ nhiều sau ăn, đặc biệt là khi thay đổi tư thế hoặc ngay khi bú xong
• Trẻ quấy khóc, cáu gắt kéo dài, nhất là vào ban đêm
• Ngủ không sâu giấc, hay giật mình, dễ tỉnh giữa đêm
• Biếng ăn, bú ít, ngậm chặt miệng không chịu ăn
• Chậm tăng cân hoặc sụt cân không rõ lý do
• Thường xuyên ợ chua, ợ hơi, có mùi thức ăn lên miệng
• Ho dai dẳng, nhất là ho về đêm hoặc sau ăn
• Khò khè, thở rít nhẹ, dễ nhầm với viêm phế quản
• Trào ngược kèm theo tiêu chảy, táo bón hoặc đầy bụng
• Hơi thở có mùi chua, miệng khô hoặc hay liếm môi

Biến chứng trào ngược dạ dày ở trẻ em khiến cha mẹ ân hận nếu bỏ qua

Dưới đây là các biến chứng Tuấn tôi thường gặp ở trẻ bị trào ngược dạ dày không điều trị đúng cách:

• Viêm thực quản: Dịch axit liên tục trào ngược gây tổn thương niêm mạc, khiến trẻ đau rát, bỏ ăn.
• Viêm hô hấp tái phát: Dịch trào lên họng và đường thở làm trẻ dễ bị viêm phế quản, viêm phổi, hen suyễn.
• Suy dinh dưỡng: Do nôn trớ nhiều, kém hấp thu và biếng ăn kéo dài.
• Thiếu máu thiếu sắt: Niêm mạc thực quản tổn thương kéo dài có thể gây xuất huyết vi thể, dẫn đến thiếu máu.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa khác: Như hội chứng ruột kích thích, rối loạn tiêu hóa mạn tính.
• Ảnh hưởng phát triển tâm lý: Trẻ hay quấy khóc, khó ngủ, ảnh hưởng tới hành vi và sự phát triển trí não sau này.
• Tăng nguy cơ trào ngược bệnh lý mạn tính: Nếu không điều trị sớm và triệt để, trào ngược có thể theo trẻ đến lớn, trở thành bệnh lý mạn.

Qua thực tế điều trị, Tuấn tôi thấy rằng phần lớn các biến chứng đều có thể phòng ngừa nếu phụ huynh phát hiện sớm và có phương pháp can thiệp phù hợp. Vì vậy, bà con tuyệt đối đừng chủ quan khi thấy con có các dấu hiệu kể trên.

Điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em sao cho hiệu quả?

Tuấn tôi thường nhấn mạnh rằng, để điều trị hiệu quả, bà con cần hiểu rõ các phương pháp điều trị sao cho phù hợp với tình trạng bệnh, thể trạng của từng bé, đặc biệt là khi hệ tiêu hóa của trẻ còn non yếu.

Điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em bằng thuốc tây có nên lạm dụng?

Đối với cách điều trị này, Tuấn tôi khuyến cáo bà con chú ý đến việc dùng đúng nhóm thuốc và theo chỉ dẫn bác sĩ, tuyệt đối không tự ý cho trẻ dùng thuốc kéo dài.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Omeprazole, Esomeprazole – giúp giảm tiết acid dạ dày
• Thuốc kháng histamin H2: Ranitidine (nay ít dùng), Famotidine – hỗ trợ làm giảm axit
• Thuốc kháng acid: Maalox, Gaviscon – trung hòa acid trong dạ dày
• Thuốc điều hòa nhu động ruột: Domperidone – cải thiện tình trạng chậm tiêu, giúp thức ăn lưu thông tốt hơn

Lưu ý khi dùng:

• Thuốc cần có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa nhi
• Sử dụng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hấp thu dưỡng chất ở trẻ như canxi, sắt, vitamin B12
• Cần theo dõi sát phản ứng của bé sau khi uống thuốc

Mẹo dân gian trị trào ngược dạ dày cho bé: Nên cẩn trọng

Tuấn tôi hiểu rằng nhiều phụ huynh có xu hướng tìm tới các bài thuốc dân gian vì cho rằng lành tính. Tuy nhiên, không phải mẹo nào cũng phù hợp với trẻ nhỏ, nhất là trẻ dưới 1 tuổi.

• Cho trẻ uống nước lá tía tô ấm loãng: Giúp làm ấm bụng, giảm nôn trớ
• Massage bụng theo chiều kim đồng hồ mỗi ngày: Giúp tiêu hóa tốt hơn, giảm đầy hơi
• Cho trẻ nằm đầu cao hơn thân: Giảm nguy cơ trào ngược ban đêm
• Uống nước gừng pha loãng (với trẻ lớn): Có tác dụng làm ấm tỳ vị, giảm buồn nôn

Ưu điểm: Nguyên liệu sẵn có, ít tác dụng phụ nếu áp dụng đúng cách

Nhược điểm: Hiệu quả chậm, không phù hợp với mọi trẻ, dễ gây kích ứng nếu không đúng liều lượng

Đông y chữa trào ngược dạ dày ở trẻ em

Đông y nhìn nhận rằng căn nguyên của trào ngược là do Tỳ vị hư nhược, khí nghịch, đàm trệ – khi xử lý được những yếu tố này thì mới có thể kiểm soát được bệnh ổn định. 

Cơ chế điều trị Đông y là đi từ việc phục hồi tỳ vị – “hậu thiên chi bản”, giúp cơ thể tự tiêu hóa, hấp thu và điều tiết dịch vị đúng cách. Đồng thời, kết hợp dưỡng âm, thanh nhiệt, hóa đàm, giúp khí huyết lưu thông, giải quyết chứng nghịch khí sinh nôn trớ. Ưu điểm lớn là lành tính,  có thể dùng lâu dài để bồi bổ cơ thể và giảm khả năng tái phát.

Đối với bà con, nhất là những phụ huynh có con thường xuyên nôn trớ, biếng ăn, chậm lớn mà không rõ nguyên nhân thì Tuấn tôi khuyên nên tham khảo phương pháp Đông y bài bản để có hiệu quả lâu dài, an toàn cho sự phát triển của trẻ.

Lời khuyên từ Tuấn tôi

Tuấn tôi khuyên bà con, khi phát hiện các triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ em, nên đưa con đi thăm khám càng sớm càng tốt. Đừng chủ quan nghĩ rằng nôn trớ là chuyện bình thường. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ giúp bé tránh được những biến chứng không đáng có và phát triển khỏe mạnh.

Trong quá trình điều trị, bà con cần lưu ý:

• Tuân thủ tuyệt đối theo chỉ định của bác sĩ hoặc thầy thuốc: Không tự ý thay đổi liều lượng hay ngừng thuốc khi chưa có hướng dẫn.
• Không lạm dụng thuốc Tây: Đặc biệt với trẻ nhỏ, dùng sai cách dễ gây ảnh hưởng đến gan thận và hệ tiêu hóa non yếu.
• Theo dõi sát các biểu hiện lâm sàng: Nhất là trong 1-2 tuần đầu điều trị để kịp thời điều chỉnh phác đồ nếu cần.
• Phối hợp chăm sóc tại nhà: Tư thế bú, chế độ ăn uống và nghỉ ngơi có vai trò quan trọng không kém việc dùng thuốc.

Để phòng tránh trào ngược dạ dày ở trẻ, Tuấn tôi thường nhắc phụ huynh ghi nhớ các nguyên tắc sau:

• Không ép trẻ ăn khi con đang khó chịu, mệt mỏi
• Chia nhỏ bữa ăn, tránh để trẻ bú hoặc ăn quá no
• Giữ đầu cao hơn thân khi ngủ, đặc biệt sau ăn khoảng 30 phút
• Hạn chế thực phẩm lạnh, khó tiêu trong khẩu phần của bé
• Tạo tâm lý thoải mái, tránh la mắng khiến trẻ lo lắng, khó tiêu
• Đưa trẻ đi khám định kỳ để phát hiện sớm các rối loạn tiêu hóa

Tuấn tôi mong rằng, qua bài chia sẻ này, bà con sẽ hiểu rõ hơn về trào ngược dạ dày ở trẻ em và có hướng xử trí đúng đắn. Bệnh này không hiếm, nhưng điều trị hiệu quả và phòng ngừa tái phát lại không hề đơn giản nếu không theo dõi sát sao và áp dụng đúng phương pháp. 

• Hotline: 0963 302 349
• Fanpage Thầy thuốc Đỗ Minh Tuấn
• Website: Lương y Đỗ Minh Tuấn

Lưu ý: Hiệu quả điều trị thường không giống nhau giữa các cá nhân, tùy thuộc vào cơ địa, tình trạng sức khỏe và cách thức sử dụng. Thông tin trên website này chỉ mang tính tham khảo, không thay thế lời khuyên từ bác sĩ hay hướng dẫn chuyên môn y tế. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về hậu quả nếu bạn tự ý áp dụng mà không có sự tư vấn từ chuyên gia. Để được hỗ trợ chi tiết và phác đồ phù hợp nhất, vui lòng liên hệ trực tiếp đội ngũ lương y, bác sĩ Đỗ Minh Đường.

Câu hỏi liên quan

Chia sẻ