Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, đầu tư đúng, để không hối hận

Nhiều bệnh nhân của tôi khi đến Nhà thuốc Đỗ Minh Đường khám bệnh tâm sự họ hối hận thế nào khi đã không quan tâm đến sức khỏe sớm hơn. Đó cũng là vấn đề chung mà rất nhiều người dường như đã bỏ quên trong cuộc sống hiện đại, khi mải mê với guồng quay công việc, tiền bạc. Nhưng cố gắng làm việc, kiếm nhiều tiền, phấn đấu để có địa vị cao để mà làm gì, trong khi sức khỏe càng ngày càng kém đi? 

Sức khỏe không phải cái vốn để đem ra đầu tư!

Trong kinh doanh, muốn có lời lãi, thu nhiều lợi nhuận, phải có vốn để đầu tư. Kinh doanh đi kèm với mạo hiểm, vì cái vốn bỏ ra có thể thu lại được, cũng có thể đổ sông đổ biển. Nhưng ít ra phần trăm giành phần thắng lợi vẫn có.

Còn với chúng ta, sức khỏe thường bị đem ra làm vốn – hay nói cách khác là tiêu tốn sức khỏe trong những ngày làm việc triền miên, ăn uống tạm bợ hoặc nhịn luôn cho qua bữa, thức khuya làm việc, hoặc dành thời gian cho những cuộc vui, nhậu nhẹt bia rượu… Vốn này miễn phí. Nhưng đem sức khỏe ra để đầu tư thì 100% chúng ta sẽ thua trong thương vụ của chính mình.

Nhưng không phải ai cũng hiểu được điều này. Nhiều người thời còn trẻ khỏe thì bán sức khỏe để đổi lại những lợi ích, rồi nửa đời còn lại khi tuổi đã cao thì đón nhận hậu quả ập đến. 

Người ta coi nhẹ sức khỏe vì khi đó họ vẫn còn khỏe mạnh. Các anh đàn ông nhiều khi hơi tự tin thái quá với thể trạng của mình nên vô tư nhậu nhẹt, bia rượu, thuốc lá. Mới ngoài 30, 40 mà nhiều anh bụng to như phụ nữ tháng 8 thai kỳ vì uống nhiều bia quá. Lấy lý do công việc bắt buộc phải tiếp khách, mà tiếp khách lại phải uống, nhiều anh thỏa hiệp với lối sống này. Nhưng đến lúc có bệnh, lại than thở “biết có ngày này thì hồi đó đã…”.

Nếu như những lớp trước, giờ đã là độ tuổi trung niên đã dần “thấm đòn”, thì tôi quan sát thấy những người trẻ hiện nay đang tiếp tục đi vào “vết xe đổ”. Thậm chí là do các tác động của đời sống xã hội, phong cách làm việc “bán mạng” và những trò giải trí quá sẵn có, thì giới trẻ hiện nay còn coi nhẹ sức khỏe hơn nữa. Hậu quả lại đến với họ càng sớm hơn.

Những người trẻ tuổi thường thức khuya. Ngày xưa 23h đi ngủ đã là muộn, giờ thì thức qua 12h là quá bình thường, đi chơi đến 3-4h sáng cũng là chuyện quá đơn giản. Một số thì làm việc đến lao lực. Có trường hợp đột tử giữa nơi làm việc vì thức khuya dài ngày làm cho kịp tiến độ. Để làm gì, để được thăng tiến, tăng lương, được trọng dụng? Những thứ ấy liệu có còn ý nghĩa gì nữa hay không khi tính mạng, sức khỏe không còn?

Người xưa có câu: “Bệnh từ miệng mà vào, họa từ miệng mà ra”. Tất cả những thứ chúng ta ăn hàng ngày đều có tác động ngược trở lại đến sức khỏe của chính chúng ta hết. Thỉnh thoảng đi siêu thị cùng bà xã, tôi có xem qua thành phần dinh dưỡng của một số sản phẩm đồ ăn đóng hộp, ăn liền. Điển hình là mì gói. 

Trời ơi, thành phần dinh dưỡng quá thiếu hụt, thừa mỡ, thừa muối, nhiều chất không tốt cho sức khỏe ẩn trong lớp vỏ sặc sỡ, bắt mắt, cái tiện lợi và sự ngon lành. Nhìn sang hai bạn trẻ bên cạnh đang mua đến hàng chục gói mì để dành ăn dần mà tôi không khỏi lo lắng vì biết rằng đây là loại thực phẩm rất phổ biến được hàng triệu người Việt ăn mỗi ngày.

Ngoài việc ăn uống lệch lạc, lười vận động cũng là nguyên nhân khiến sức khỏe chúng ta ngày càng kém đi. Nhiều người sẵn sàng xếp hàng chờ 10-15 phút để đợi thang máy đi lên tầng 2, tầng 3 thay vì chịu khó leo vài bậc thang bộ. Một bước lên xe, hai bước xuống xe. Đến công sở thì ngồi yên vị trên ghế, dán mắt vào máy tính. Cả ngày không vận động gì cả. Vì thế mà các bạn làm công sở thường gặp phải những bệnh cố hữu: bệnh xương khớp, bệnh về mắt, bệnh dạ dày, gan, thận, thiếu máu, tuần hoàn não kém, thừa mỡ, cơ bắp lỏng lẻo. 

Tôi từng chữa cho một bệnh nhân mới ngoài 20 mà đã đủ thứ bệnh. Dạ dày loét, thoát vị đĩa đệm, hô hấp tuần hoàn đều tệ, da tái sạm như cụ già. Nguyên nhân là vì cậu này thường thức khuya chơi game, cả ngày ngồi ì trên ghế trước máy tính, hút thuốc, uống nước tăng lực thay bữa ăn hàng ngày. Thời gian đầu thì chưa thấy vấn đề gì, nhưng chỉ 1-2 năm là cơ thể rệu rã, suy kiệt. Đó là lúc cơ thể đang phát đi những tín hiệu cảnh báo để cậu này có cơ hội sửa đổi. Bệnh thì có thể chữa, nhưng nếu không thay đổi lối sống kịp thời thì không ai có thể giúp được, kể cả là Hoa Đà tái thế!

Người lớn tuổi vẫn khỏe mạnh, tại sao còn trẻ lại ốm yếu?

Có một vị tiền bối trong ngành y mà tôi rất nể phục, đó là GS.TS. BS Trần Đông A, cố vấn chuyên môn cho ca phẫu thuật tách rời 2 cháu bé song sinh dính nhau Trúc Nhi – Diệu Nhi. Tôi tôn trọng ông không chỉ bởi vì ông là một bác sĩ kì cựu, tài giỏi với nhiều cống hiến to lớn cho y học nước nhà, mà còn vì ngưỡng mộ phong cách sống của ông.

Đã 76 tuổi, nhưng Giáo sư Trần Đông A vẫn hết sức là tráng kiện, đi lại nhanh nhẹn, chạy bộ, đánh tennis và hàng ngày vẫn tham gia công tác với vai trò giảng viên đại học y, cố vấn cho Bệnh viện Nhi Đồng 2 (TP.HCM) chứ chưa hề nghỉ ngơi.

Cách giữ sức khỏe của ông rất đơn giản, hoàn toàn không có gì gọi là lạ lùng, bí quyết mật mà là những thông tin khoa học đã rất phổ biến, hầu như ai cũng biết nhưng có làm được không thì lại là… chuyện khác.

Cụ thể, Giáo sư Trần Đông A dậy từ 3h sáng để đọc sách, viết sách và nghiên cứu kiến thức y học. Đến 5h sáng ông bắt đầu tập thể dục (đánh tennis, chạy bộ, tập luyện cơ bắp, hít đất…). Sau đó 6h ăn sáng tại nhà, 7h bắt đầu đến bệnh viện làm việc, hội chẩn với các bác sĩ công tác tại viện, dạy sinh viên y khoa. 17h về nhà, ông bắt đầu đọc báo, nghe nhạc, 18h ăn cơm và 20h là đã đi ngủ.

Theo ông, thói quen tập thể dục cũng là một trong những việc phải làm để đáp ứng được cường độ làm việc quá lớn khi công tác trong ngành y. Bởi sức khỏe về thể chất, tinh thần của một bác sĩ là cực kỳ quan trọng vì nó liên quan trực tiếp đến tính mạng của người khác. Để duy trì được lối sống như vậy, cái quan trọng nhất là phải có tính kỷ luật, phải làm đúng theo những gì đã đặt ra, tuyệt đối không viện cớ “bận” để trốn tránh.

Một tấm gương khác của việc chăm sóc sức khỏe là Thiếu tướng Hoàng Kiền. Do quá trình công tác trong quân đội rất gian nan và khó khăn, đòi hỏi thể lực nhiều khiến cơ thể bị quá tải, ngoài 40 tuổi, Thiếu tướng từ một người khỏe mạnh cường tráng bỗng nhiên mắc một loạt bệnh như thoái hóa đốt sống cổ, huyết áp cao…

Ông cho biết, dù là chiến sĩ vào sinh ra tử chưa bao giờ sợ chết, nhưng cũng cảm thấy ân hận vì chưa đủ chú ý đến sức khỏe. Từ đó, Thiếu tướng nghiên cứu, sưu tầm các kiến thức Đông y, Tây y để chăm sóc sức khỏe cho bản thân, sau này là viết sách để chia sẻ kiến thức đến đông đảo người khác. Đến nay, ở tuổi 69, Thiếu tướng vẫn rất sung sức, khỏe mạnh, thậm chí là hơn cả thanh niên trai tráng bây giờ. 

Có một câu nói của ông mà tôi rất tâm đắc: “Phải trân trọng sức khỏe, phải sáng tạo ra sức khỏe và phải tận hưởng sức khỏe. Trước hết phải trân trọng sức khỏe để không bị phung phí đi. Thứ hai là phải sáng tạo ra sức khỏe, bản thân mình phải nghĩ ra cách gì đó phù hợp để làm cho mình khỏe ra, chứ không có ai giúp mình được. Thứ 3 là tận hưởng sức khỏe, tận hưởng vào việc hữu ích”.

Đây là cách suy nghĩ rất hay khi lật ngược lại lối tư duy sai lầm mà nhiều người hiện nay đang có: còn sức khỏe thì không trân trọng, không thay đổi lối sống để trở nên khỏe mạnh hơn, tiêu tốn sức khỏe để đổi lấy tiền bạc, đến khi có tiền thì sức khỏe đã chẳng còn. 

Sống thật khỏe mạnh – khỏe mạnh để sống tốt

Chúng ta nhìn chúng thường có xu hướng đánh đổi một điều gì đó để lấy một thứ mà ta nghĩ là có giá trị hơn. Câu chuyện này tôi đã đề cập ở phần trên. Nhưng riêng sức khỏe thì tuyệt đối không được đánh đổi, vì đó là vốn quý nhất trần đời. Thực tế, chúng ta không cần phải đánh đổi điều gì cả – hoàn toàn có cách để sống sao cho khỏe mạnh ngay từ khi tuổi đời còn trẻ lẫn khi về già.

Nhiều người lại viện cớ vì bận nên không có thời gian để tập thể dục, chăm sóc bản thân. Nhưng hà cớ gì các tỷ phú giàu bậc nhất thế giới như Richard Branson, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg, Bill Gates, Elon Musk vẫn có thời gian vận động, luyện tập thể thao mà những người bình thường như chúng ta lại bận đến nỗi bỏ bẵng sức khỏe bản thân? Chung quy lại cũng chỉ vì chúng ta chưa thực sự có ý thức coi trọng mà thôi.

Đầu tiên, để có sức khỏe tốt, mỗi người nên tự xây dựng được cuộc sống cân bằng giữa các yếu tố là sức khỏe, sự nghiệp, gia đình, bạn bè, tài chính, trách nhiệm xã hội… sao cho mọi thứ không bị thiên lệch. Nếu tập trung quá sâu vào một yếu tố, tự cán cân cuộc sống sẽ mất ngay tính ôn hòa và sức khỏe bị tổn hại. Từ đó, chúng ta tiếp tục xây dựng lối sống lành mạnh, khoa học và điều quan trọng nhất là mỗi người phải có sự cam kết với phong cách sống đó. Xây dựng như thế nào? Tôi xin trình bày một số điều quan trọng nhất để giữ sức khỏe mà ai cũng nên tuân thủ.

Ăn uống lành mạnh

Hiện đã có quá nhiều tài liệu nói về việc dinh dưỡng quan trọng thế nào với cơ thể con người. Tôi tin các nhóm thực phẩm lành mạnh là gì, nhiều người đã biết nằm lòng: ăn nhiều rau xanh, protein lành mạnh, hạn chế đường, đồ cay nóng, đồ ăn nhiều dầu mỡ, không ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn… Để có thói quen ăn tốt, cần duy trì lâu dài và đều đặn, dần dần biến nó thành lối sống, hạn chế việc bỏ bữa, ăn uống qua loa dẫn đến suy kiệt. Ngược lại mà ăn uống vô độ, nhậu nhẹt triền miên sẽ tích lũy thành bệnh tật chờ ngày bùng phát.

Lại nói đến chuyện nhậu nhẹt. Bên cạnh việc ăn đúng, uống gì cho phải cũng là cái cần lưu ý. Tôi không đồng tình với việc lạm dụng rượu bia của một bộ phận nam giới và cả nữ giới. Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác có câu: “Rượu dùng làm thuốc mà thôi, Già thì uống ít, Trẻ thì cấm ngăn”. Rượu quả thật rất tuyệt vời vì có công dụng làm thuốc, ngay ở Đỗ Minh Đường tôi cũng thường xuyên điều trị cho bệnh nhân bằng rượu thuốc. Nhưng không nên coi nó là thức uống khoái khẩu mà dùng hàng ngày.

Vận động thường xuyên

Vận động không có nghĩa là phải thường xuyên tập thể dục cường độ cao, chạy bộ mỗi sáng 5km… Chúng ta hầu hết không phải vận động viên chuyên nghiệp, nên cần tùy thuộc vào đặc điểm, điều kiện của mỗi người để tập luyện sao cho phù hợp.

Ví dụ những người làm nghề nghiệp đòi hỏi phải lao động nhiều như nông dân thì không cần thiết phải đi bộ thêm. Nhưng người làm văn phòng, cả ngày ngồi trước máy vi tính thì lại cần phải đặc biệt quan tâm đến vấn đề này. Ngồi nhiều, nằm nhiều đều không tốt cho cơ thể, chẳng vì thế mà các anh chị làm văn phòng thường xuyên bị bệnh xương khớp, huyết áp, bệnh về mắt, thừa mỡ… Mỗi một giờ ngồi, lại phải đứng dậy đi lại vài phút để cơ thể đỡ ì trệ.

Ngủ sớm dậy sớm

Nghiên cứu khoa học đã chỉ rõ: các tế bào sẽ tái tạo tốt nhất khi ngủ trước 12h giờ đêm. Một giờ ngủ trước 12h đêm bằng hai giờ ngủ sau 12h đêm, giúp cơ thể phục hồi gấp đôi.

Đơn cử như thế bào hồng cầu, có vai trò cung cấp oxy đi khắp cơ thể con người. Hồng cầu của người ngủ sớm có thời gian sống là 120 ngày, so với hồng cầu người thức khuya quá nửa đêm là 90 ngày. Bởi vậy, dù ngủ đủ nhưng đi ngủ quá muộn thì hồng cầu vẫn thiếu hụt, khiến da xanh xao, sức khỏe yếu, thường bị đau đầu chóng mặt vì thiếu máu.

Ngoài việc ngủ sớm, ta còn cần quan tâm đến chất lượng giấc ngủ. Tránh nảy sinh nóng giận, căng thẳng và có suy nghĩ tiêu cực bởi những điều đó sẽ theo ta vào giấc ngủ.

Giữ đầu óc thoải mái

Tâm lý là yếu tố có thể tác động qua lại khiến cơ thể bị suy yếu, dẫn tới bệnh tật. Có rất nhiều bệnh do tâm trí không ổn định mà ra: bệnh tim mạch như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, bệnh về thần kinh như mất ngủ, đau đầu, giảm sút trí nhớ, bệnh tiêu hóa, bệnh sinh lý…

Để khỏe mạnh, tâm lý phải vững, phải có nhiều cảm xúc tích cực, niềm vui, hạnh phúc và tránh những cảm xúc xấu như ghen tị, thù hằn, cáu gắt, lo lắng… Con người không kiểm soát được những bất trắc vô tình xảy đến trong cuộc sống, nhưng thái độ xử lý của mỗi người sẽ dẫn đến những kết quả khác nhau.

Ví dụ như anh dậy muộn, vì lo muộn làm nên anh giục giã, mắng con cái ăn sáng chậm làm anh trễ giờ. Hậu quả là cả nhà mất vui, con cái nức nở trước giờ đến lớp mà muộn làm thì vẫn hoàn muộn. Nếu anh bình tĩnh, anh sẽ chuẩn bị cho việc đi làm nhanh chóng hơn, vẫn kịp giờ làm mà đầu óc lại thoải mái, không làm ảnh hưởng đến người khác. Anh chọn cách nào đó là ở anh mà thôi.

Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ

Người Việt Nam nhìn chung khá lười đến bệnh viện khám chữa bệnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ 3-6 tháng một lần. Khi có bệnh, mọi người tự ý ra quầy thuốc mua kháng sinh uống, vậy nên tình trạng kháng thuốc kháng sinh đang ngày càng phổ biến hơn.

Thuốc Tây lại có nhiều tác dụng phụ không tốt cho sức khỏe nhưng chẳng mấy người để tâm. Tất cả đều muốn nhanh nhanh chóng chóng giảm triệu chứng bệnh để còn đi làm, đi học. Tâm lý này khiến việc điều trị lâu dài trở nên khó khăn hơn rất nhiều. Có bệnh nhân đến Đỗ Minh Đường chữa bệnh mề đay, nhưng lại kiêm luôn cả viêm loét dạ dày vì dùng quá nhiều tân dược mà không biết trên thị trường một số loại thuốc Tây chữa dị ứng rất hại gan, thận và dạ dày.

Tôi thật tâm khuyên các bạn hãy để bác sĩ được làm tròn trọng trách của họ là chăm sóc sức khỏe cho các bạn. Tuyệt đối không nên tự ý mua thuốc sử dụng mà không qua kê đơn. Định kỳ mỗi quý, nên dành thời gian kiểm tra sức khỏe tổng thể một lần để phát hiện bệnh nếu có và kịp thời chữa trị. Bệnh ung thư giai đoạn đầu có hy vọng chữa lành, nhưng để sang đến giai đoạn nặng hơn thì chính chúng ta đã phó mặc tính mạng vào tay tử thần.

Nói thì nhiều, nhưng ý chỉ có một: tôi mong muốn mọi người sẽ có ý thức hơn với sức khỏe của chính mình. Đôi lúc tôi tếu táo với các cộng sự: “Giá mà có ngày anh em mình thất nghiệp thì tốt”. Đùa là vậy nhưng tôi rất mong sẽ không còn nhiều người phải chịu cảnh bệnh tật hành hạ, dày vò thể xác. Nhân lúc còn khỏe mạnh, hãy cố gắng làm sao để sự khỏe mạnh đó sẽ đồng hành cùng chúng ta thật lâu dài.

Chia sẻ