Mất Ngủ Do Căng Thẳng: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Xử Lý Hiệu Quả

Tuấn tôi thấy rằng nhiều bà con hiện nay đang phải đối mặt với tình trạng mất ngủ do căng thẳng nhưng lại chưa biết cách xử lý đúng đắn. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến tinh thần mà còn kéo theo nhiều hệ lụy sức khỏe khác như suy nhược thần kinh, rối loạn tiêu hóa, tim mạch. Bài viết này sẽ giúp bà con hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và những cách cải thiện giấc ngủ hiệu quả, an toàn ngay tại nhà, từ góc nhìn cả Đông y lẫn Tây y. Bà con cùng Tuấn tôi tìm hiểu kỹ hơn để chủ động phòng ngừa và xử lý kịp thời nhé.

Mất ngủ do căng thẳng là gì?

Bà con mình ai cũng từng có lúc trằn trọc không ngủ được, nhất là khi đầu óc lo lắng, căng như dây đàn. Nhưng khi tình trạng ấy lặp đi lặp lại nhiều ngày, thậm chí hàng tháng thì rất có thể bà con đang gặp phải chứng mất ngủ do căng thẳng – một tình trạng rối loạn giấc ngủ phổ biến trong xã hội hiện đại.

Theo góc nhìn y học hiện đại, đây là biểu hiện của sự rối loạn hệ thần kinh trung ương khi não bộ bị quá tải bởi áp lực, lo âu, khiến quá trình khởi phát và duy trì giấc ngủ bị rối loạn. Người bệnh thường khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu, hay thức giấc lúc nửa đêm, thậm chí tỉnh dậy sớm hơn bình thường và không thể ngủ lại.

Tình trạng này không phân biệt độ tuổi nhưng thường gặp ở người trong độ tuổi lao động từ 25 – 55 tuổi, đặc biệt là những người làm việc văn phòng, thường xuyên đối mặt với áp lực công việc, cuộc sống. Đáng lo hơn, nếu để kéo dài, mất ngủ do căng thẳng không chỉ khiến bà con mệt mỏi, suy giảm trí nhớ, mất tập trung mà còn có thể dẫn tới trầm cảm, tim mạch và các rối loạn thần kinh khác.

Vì sao bà con lại bị mất ngủ do căng thẳng? 

Nhiều bà con cứ nghĩ mất ngủ chỉ là do uống cà phê hay dùng điện thoại nhiều trước khi đi ngủ, nhưng thực tế sâu xa hơn thế. Tuấn tôi xin chia sẻ rõ hơn ở phần sau đây.

Nguyên nhân theo Y học hiện đại

Dưới góc độ Tây y, mất ngủ do căng thẳng có thể khởi phát từ nhiều yếu tố liên quan đến não bộ và nội tiết. Cụ thể:

• Căng thẳng kéo dài làm rối loạn trục HPA (Hypothalamus – Pituitary – Adrenal): Đây là trục nội tiết chính điều phối phản ứng stress. Khi căng thẳng mãn tính, trục này liên tục sản sinh cortisol – hormone gây tỉnh táo, ức chế cơ chế ngủ tự nhiên.
• Mất cân bằng serotonin và melatonin: Serotonin là tiền chất giúp tổng hợp melatonin – hormone kiểm soát nhịp sinh học. Khi căng thẳng làm giảm serotonin, melatonin cũng sụt giảm theo, gây rối loạn giấc ngủ.
• Tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm: Căng thẳng làm tăng adrenaline, khiến cơ thể luôn ở trạng thái “cảnh giác cao độ”, tim đập nhanh, hô hấp gấp, rất khó đi vào giấc ngủ.
• Thói quen sinh hoạt xấu do áp lực tâm lý: Nhiều người stress thường đi kèm với hút thuốc, uống cà phê, dùng thiết bị điện tử quá mức – tất cả đều gây cản trở giấc ngủ.

Nguyên nhân theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, mất ngủ không đơn thuần là vấn đề của não bộ, mà gắn chặt với sự mất cân bằng âm dương, khí huyết trong cơ thể. Tuấn tôi thường lý giải cho bà con rằng, giấc ngủ là “thần” – khi tâm an, khí huyết đầy đủ thì thần mới yên ổn và dễ dàng đi vào giấc ngủ. Dưới đây là những căn nguyên chính theo Đông y:

• Tâm tỳ hư nhược: Người làm việc quá sức, lo nghĩ nhiều khiến tỳ không sinh huyết, tâm không được nuôi dưỡng đầy đủ, từ đó gây tâm phiền, khó ngủ, hay mê man trong giấc ngủ. Đây là trường hợp Tuấn tôi thấy phổ biến nhất ở bà con dân văn phòng.
• Can khí uất kết, hóa hỏa: Những người thường xuyên tức giận, căng thẳng bị ức chế lâu ngày, khí uất không thông, hóa thành hỏa làm nhiễu loạn tâm thần, gây mất ngủ, ngủ chập chờn, hay mộng mị. Trường hợp này thường gặp ở bà con có tính cách nóng nảy, cầu toàn.
• Thận âm hư không dưỡng được tâm: Người tuổi trung niên, hay người bệnh mạn tính khiến thận suy yếu, âm huyết hao tổn, tâm thần mất nơi nương tựa nên khó vào giấc ngủ, ngủ hay tỉnh giấc giữa đêm.
• Tâm thần bất giao: Do rối loạn sự phối hợp giữa tâm và thận, không tạo được sự đồng thuận giữa ý thức và cơ thể, dẫn đến mất ngủ kéo dài.

Tuấn tôi nhận thấy, điều đặc biệt trong Đông y là không chỉ nhìn vào biểu hiện mất ngủ mà còn truy về căn nguyên toàn thân. Nhờ vậy, việc điều trị sẽ tập trung điều hòa tạng phủ, phục hồi khí huyết, giúp bà con lấy lại giấc ngủ một cách tự nhiên, bền vững. Đây cũng là lý do tại sao nhiều trường hợp dùng thuốc ngủ không khỏi nhưng khi chuyển sang Đông y lại cải thiện rõ rệt.

Triệu chứng mất ngủ do căng thẳng: Nhận diện đúng để không bỏ sót

Bà con chớ chủ quan, dù mất ngủ do căng thẳng không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng nếu không xử lý sớm, có thể gây ra những hậu quả khó lường. Trong suốt 20 năm làm nghề, Tuấn tôi từng gặp hàng ngàn trường hợp mất ngủ do căng thẳng với những triệu chứng khác nhau. Cùng điểm qua những biểu hiện phổ biến để bà con dễ dàng nhận diện và có biện pháp xử lý kịp thời:

• Khó vào giấc ngủ: Dù buồn ngủ nhưng tâm trí luôn đầy lo âu, khiến bạn cứ trằn trọc mãi không thể ngủ được.
• Giấc ngủ không sâu: Dễ dàng tỉnh giấc giữa đêm và khó ngủ lại, giấc ngủ không hồi phục được sức khỏe.
• Ngủ muộn, dậy sớm: Bạn thường thức khuya và tỉnh dậy sớm, không đủ giấc và cảm thấy mệt mỏi khi thức dậy.
• Mơ màng, mộng mị: Giấc ngủ thường xuyên bị gián đoạn bởi những giấc mơ không thoải mái hoặc mộng mị.
• Lo âu, căng thẳng kéo dài: Bà con luôn cảm thấy lo lắng, tâm trạng dễ thay đổi, trầm cảm hoặc cảm giác bồn chồn khó chịu.
• Mệt mỏi, suy nhược: Dù ngủ ít hoặc không đủ giấc nhưng vẫn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng vào buổi sáng.
• Rối loạn tiêu hóa: Một số người khi căng thẳng sẽ có triệu chứng như chán ăn, đau bụng, khó tiêu hoặc tiêu chảy.

Biến chứng mất ngủ do căng thẳng: Không chỉ là thiếu ngủ, mà còn là sức khỏe bị tàn phá

Dưới đây là các biến chứng mà bà con cần lưu ý:

• Suy nhược thần kinh: Căng thẳng kéo dài khiến hệ thần kinh suy yếu, có thể dẫn đến các triệu chứng như chóng mặt, hoa mắt, suy giảm trí nhớ.
• Trầm cảm: Mất ngủ kéo dài là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm, tâm trạng luôn cảm thấy buồn bã, mất hứng thú với mọi thứ.
• Rối loạn lo âu: Căng thẳng kéo dài không được giải tỏa có thể khiến người bệnh rơi vào trạng thái lo âu thường xuyên, làm giảm chất lượng sống.
• Suy giảm miễn dịch: Thiếu ngủ làm giảm khả năng miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng và các bệnh lý mãn tính.
• Bệnh tim mạch: Các nghiên cứu chỉ ra rằng mất ngủ kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp, đột quỵ và các bệnh tim mạch khác.
• Rối loạn chuyển hóa: Mất ngủ ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất trong cơ thể, có thể dẫn đến tăng cân hoặc tiểu đường.

Bà con thấy đó, mất ngủ không chỉ đơn giản là thiếu ngủ, mà nếu không chữa trị kịp thời, nó có thể gây ra nhiều hậu quả đáng lo ngại cho sức khỏe. Vì vậy, Tuấn tôi luôn khuyên bà con không nên chủ quan mà cần tìm hiểu và chữa trị sớm để bảo vệ sức khỏe.

Phương pháp điều trị mất ngủ do căng thẳng: Đâu là hướng đi phù hợp cho bà con?

Tuấn tôi thường nhấn mạnh rằng, để điều trị hiệu quả, bà con cần hiểu rõ các phương pháp điều trị sao cho phù hợp với tình trạng bệnh, thể trạng và cả thói quen sinh hoạt.

Điều trị bằng thuốc tây: Hiệu quả nhanh nhưng bà con cần thận trọng

Đối với cách điều trị này, Tuấn tôi khuyến cáo bà con chú ý đến liều dùng và thời gian sử dụng, tránh lạm dụng để không gây phản ứng phụ hoặc lệ thuộc thuốc.

• Nhóm thuốc an thần, gây ngủ: Như Diazepam, Zolpidem, Lorazepam… giúp hỗ trợ đi vào giấc ngủ nhanh hơn.
• Nhóm thuốc chống trầm cảm: Một số loại như Amitriptyline, Trazodone được dùng trong trường hợp mất ngủ kèm lo âu, trầm cảm.
• Nhóm thuốc điều hòa melatonin: Melatonin dạng viên hỗ trợ điều chỉnh nhịp sinh học, giúp ổn định giờ ngủ tự nhiên.

Lưu ý khi dùng:

• Không tự ý mua và sử dụng thuốc nếu không có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
• Tránh sử dụng kéo dài quá 2 tuần để không bị phụ thuộc thuốc.
• Một số thuốc có thể gây buồn ngủ ban ngày, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa hoặc phản ứng phụ lên gan, thận nếu dùng sai cách.

Đánh giá:

• Ưu điểm: Hiệu quả nhanh, phù hợp với người cần cải thiện giấc ngủ tạm thời.
• Nhược điểm: Nguy cơ lệ thuộc, tác dụng phụ nhiều, không giải quyết căn nguyên gây bệnh.

Mẹo dân gian chữa mất ngủ do căng thẳng: Dễ làm tại nhà, nhưng hiệu quả còn hạn chế

Dành cho những ai muốn thử cách nhẹ nhàng, tự nhiên tại nhà, nhưng Tuấn tôi lưu ý bà con rằng không nên kỳ vọng quá nhiều nếu bệnh đã kéo dài hoặc kèm theo lo âu nặng.

• Uống nước lá vông, tâm sen: Có tác dụng an thần nhẹ, giúp thư giãn hệ thần kinh.
• Tắm nước ấm pha tinh dầu oải hương, sả: Giúp cơ thể thư giãn, dễ đi vào giấc ngủ hơn.
• Ngâm chân bằng nước muối gừng ấm mỗi tối: Thúc đẩy lưu thông khí huyết, làm dịu thần kinh.
• Uống trà thảo dược như trà hoa cúc, trà bạc hà: Có tính mát, dịu, hỗ trợ giấc ngủ.

Đánh giá:

• Ưu điểm: Dễ thực hiện, lành tính, phù hợp với người mới chớm mất ngủ hoặc phụ trợ điều trị.
• Nhược điểm: Hiệu quả chậm, không phù hợp với người mất ngủ lâu năm, chỉ mang tính hỗ trợ.

Điều trị bằng Đông y: Hướng đi bền vững, an toàn, không lo tái phát

Tuấn tôi tin rằng điều trị mất ngủ do căng thẳng bằng Đông y không chỉ dừng lại ở việc giúp bà con ngủ ngon, mà còn phục hồi toàn diện về thần trí, tạng phủ. Bởi trong Đông y, mất ngủ là hệ quả của sự mất cân bằng âm dương, khí huyết – mà muốn cải thiện thì phải tác động vào gốc bệnh chứ không chỉ xử lý ngọn.

Các bài thuốc y học cổ truyền, đặc biệt là thuốc nam, được bào chế từ thảo dược thiên nhiên như liên nhục, viễn chí, táo nhân, long nhãn, hoàng kỳ… có tác dụng an thần, dưỡng tâm, bổ huyết, điều hòa khí huyết và bồi bổ tỳ thận. Khi các tạng phủ được phục hồi, tinh khí đầy đủ, tâm thần yên thì tự khắc giấc ngủ sẽ trở lại một cách tự nhiên, không cần ép buộc.

Tuấn tôi nhận định, Đông y không chỉ giúp điều trị triệu chứng mà còn hồi phục toàn trạng, điều hòa tâm trí, làm mạnh gốc khí – đây chính là điểm mấu chốt giúp bà con thoát khỏi vòng luẩn quẩn của mất ngủ do căng thẳng mà không phải lo về tác dụng phụ hay lệ thuộc thuốc như Tây y. Với những bà con bị mất ngủ lâu năm, kèm theo stress, lo âu thì Đông y luôn là lựa chọn an toàn và bền vững hơn cả.

Lời khuyên từ Tuấn tôi

Tuấn tôi khuyên bà con, khi phát hiện các triệu chứng mất ngủ do căng thẳng như trằn trọc, ngủ không sâu, hay tỉnh giấc lúc nửa đêm, thì nên thăm khám càng sớm càng tốt. Tránh để tình trạng kéo dài gây ảnh hưởng đến tinh thần, sức khỏe tim mạch hay hệ thần kinh.

Trong điều trị, Tuấn tôi luôn nhấn mạnh bà con phải tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ hoặc thầy thuốc. Dù dùng thuốc tây hay Đông y, việc dùng đúng thời gian, đủ liều và theo dõi diễn biến đều rất quan trọng. Đừng tự ý ngừng thuốc, đổi đơn hoặc nghe theo truyền miệng mà bỏ dở liệu trình giữa chừng, vừa tốn công lại dễ tái phát.

Để phòng ngừa bệnh tái phát, bà con có thể tham khảo vài lưu ý sau:

• Giữ tinh thần thoải mái: Tránh để bản thân chịu áp lực tâm lý quá lâu, hãy chia sẻ, tâm sự nhiều hơn với người thân.
• Ngủ đúng giờ, đủ giấc: Tạo thói quen ngủ từ 22h, tránh thức khuya quá 23h.
• Hạn chế dùng thiết bị điện tử buổi tối: Ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính làm giảm sản sinh melatonin – hormone giúp ngủ ngon.
• Ăn uống điều độ: Tránh dùng cà phê, rượu bia vào buổi tối. Tăng cường rau xanh, thực phẩm mát gan, bổ huyết.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Như đi bộ, yoga, hít thở sâu giúp thư giãn tinh thần trước khi ngủ.
• Tránh tự ý dùng thuốc an thần: Khi chưa được tư vấn từ chuyên gia, không nên dùng thuốc tây kéo dài.

Tuấn tôi hiểu rằng, giấc ngủ là “chìa khóa” cho sức khỏe tinh thần lẫn thể chất. Nếu bà con đang phải sống chung với mất ngủ do căng thẳng, đừng chủ quan hay cố chịu đựng. Việc phát hiện và xử lý sớm sẽ giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi và tránh được nhiều biến chứng nguy hiểm.

• Hotline: 0963 302 349 – 0987 976 816
• Fanpage Thầy thuốc Đỗ Minh Tuấn
• Website: Phòng khám YHCT Lương y Đỗ Minh Tuấn

Câu hỏi liên quan

Chia sẻ