4 Nguyên Tắc Vàng Trong Chữa Bệnh Bằng Y Học Cổ Truyền

Bà con thân mến, trải qua bao năm gắn bó với nghề thuốc, Tuấn tôi càng thấm thía một điều: chữa bệnh bằng y học cổ truyền (YHCT) không đơn thuần chỉ là bốc thuốc, kê đơn. Muốn đạt hiệu quả, phải dựa trên những nguyên tắc bất di bất dịch đã được đúc kết qua hàng nghìn năm. Đó là nền tảng để thầy thuốc hành nghề, cũng là kim chỉ nam giúp người bệnh tìm thấy con đường lành lặn, bình an.

Hôm nay, Tuấn tôi xin chia sẻ với bà con những “nguyên tắc vàng” trong điều trị bệnh bằng YHCT – những điều tưởng chừng giản dị, nhưng lại quyết định rất lớn đến kết quả cuối cùng.

Hiểu cơ thể mình là một thể thống nhất

Nguyên tắc đầu tiên, quan trọng nhất của YHCT chính là nhìn nhận cơ thể con người trong sự thống nhất toàn vẹn.

Tuấn tôi vẫn thường giải thích với bà con rằng, cơ thể con người chẳng khác nào một ngôi nhà. Mái nhà, tường, nền móng, cột kèo… tất cả đều có mối liên hệ mật thiết với nhau. Chỉ cần một bộ phận yếu đi, thì cả căn nhà sẽ lung lay, không thể vững vàng. Cơ thể chúng ta cũng vậy: tạng phủ, khí huyết, âm dương, kinh lạc… tuy chia ra từng phần, nhưng lại vận hành dựa vào nhau, hỗ trợ cho nhau.

Nhiều bà con hay thắc mắc: “Tôi bị ho, sao thầy lại bắt mạch rồi nói đến cả tỳ vị, thận, gan?” – Đó chính là cách nhìn của YHCT. Bởi lẽ, một triệu chứng có thể bắt nguồn từ nhiều căn nguyên khác nhau.

• Nếu phổi bị hư, chức năng tuyên phát, túc giáng kém, khí không thông thì ho.
• Nếu tỳ vị suy, sinh đờm quá nhiều, đờm tích lại ở phổi thì cũng ho.
• Nếu thận dương hư, không nạp khí được, khí nghịch bốc lên thì ho kéo dài mãi.

Đây chính là điểm khác biệt của YHCT: không chỉ chú trọng “ngọn” – tức triệu chứng bên ngoài, mà còn đào sâu tìm đến “gốc” – tức căn nguyên bên trong.

Ví dụ khác, bà con bị đau đầu. Tây y có thể cho rằng đó là do mạch máu não co thắt hoặc huyết áp bất thường. Nhưng với YHCT, đau đầu có thể do can dương vượng, do khí huyết ứ trệ, do phong hàn xâm nhập, hoặc thậm chí do tỳ hư khiến thanh dương không thăng được. Mỗi căn nguyên lại dẫn đến một hướng trị liệu khác nhau.

Chính vì vậy, khi đã tìm đúng gốc bệnh và điều chỉnh từ bên trong, hiệu quả điều trị mới bền vững, lâu dài. Người bệnh không chỉ hết triệu chứng tạm thời, mà sức khỏe còn được khôi phục toàn diện, phòng ngừa tái phát. 

Biện Chứng Luận Trị – Mỗi Người Một Phác Đồ Riêng

Y học cổ truyền có câu: “Đồng bệnh dị trị, dị bệnh đồng trị”. Câu nói này tưởng chừng phức tạp, nhưng thực chất lại chứa đựng tinh hoa của cả một nền y học lâu đời. Nó nhắc nhở thầy thuốc rằng, không thể chỉ nhìn cái tên của bệnh mà phải nhìn người bệnh cụ thể đang mang căn bệnh đó như thế nào.

Tuấn tôi thường giải thích với bà con rằng, biện chứng luận trị chính là quá trình quan sát, hỏi han, bắt mạch, soi xét toàn diện để hiểu rõ: bệnh khởi phát ra sao, cơ địa mỗi người ra sao, tạng phủ nào đang suy yếu, tà khí nào xâm nhập. Có nắm được “chân tướng” của bệnh, mới định ra được phép trị và bài thuốc phù hợp.

Thực tế, Tuấn tôi đã gặp rất nhiều trường hợp đến phòng khám than thở: “Tôi cũng bị viêm xoang như người quen, nghe họ mách bài thuốc này hay nên mua về uống, nhưng dùng mấy tháng rồi mà chẳng đỡ gì cả.”

Điều này không hề lạ, bởi cùng một tên bệnh – viêm xoang – nhưng căn nguyên có thể khác nhau:

• Có bà con bị viêm xoang do phong hàn, cần phép tán hàn, thông khiếu.
• Có người do tỳ vị yếu, thấp trọc uất đọng ở trên, cần kiện tỳ, hóa thấp.
• Lại có người do phế khí suy, vệ khí yếu, tà khí dễ xâm nhập, cần phải bổ phế, cố biểu.

Nếu cứ dựa vào một bài thuốc chung, không tính đến gốc rễ riêng của từng người, hiệu quả chắc chắn không cao.

Đó chính là ý nghĩa của câu “Đồng bệnh dị trị” – cùng một bệnh danh nhưng cách chữa phải khác nhau.

Ngược lại, có khi những bệnh tưởng như khác nhau, nhưng lại có cùng cơ chế gây bệnh, cùng một gốc hư tổn, nên có thể dùng chung một phép trị – đó là “Dị bệnh đồng trị”. Ví dụ, người mất ngủ lâu năm và người hay hồi hộp, trống ngực, thực chất cùng do tâm tỳ hư, huyết không dưỡng tâm, nên đều cần phép kiện tỳ, dưỡng tâm.

YHCT vì thế đặc biệt coi trọng tính cá thể hóa trong điều trị. Cùng một bài thuốc gốc, nhưng gia giảm vị này bớt vị kia, thay đổi liều lượng, thay đổi cách sắc, cách uống… phải dựa trên tình trạng thực tế của người bệnh. Ngay cả khi bệnh đã thuyên giảm, phác đồ điều trị cũng cần điều chỉnh theo từng giai đoạn để phù hợp với sự chuyển biến của cơ thể.

Tuấn tôi vẫn hay nói: “Không có bài thuốc nào tốt cho tất cả mọi người. Chỉ có bài thuốc phù hợp nhất cho từng người bệnh ở từng thời điểm”. Chính vì thế, biện chứng luận trị không chỉ là nguyên tắc vàng thứ hai của YHCT, mà còn là linh hồn của nghề thầy thuốc. Nó đòi hỏi sự cẩn trọng, kinh nghiệm và cả tấm lòng tận tụy của người thầy thuốc trong việc lắng nghe và thấu hiểu bệnh nhân.

Điều Hòa Âm Dương – Cân Bằng Mới Là Chìa Khóa

Bà con thân mến, YHCT có một nguyên lý căn bản: “Âm dương bình hòa thì bệnh không sinh, âm dương thiên lệch thì tà khí xâm nhập”. Điều này có nghĩa là, sức khỏe của con người phụ thuộc rất nhiều vào sự cân bằng giữa âm và dương trong cơ thể.

Tuấn tôi thường ví âm dương như hai mặt của đồng xu – tách rời nhau thì không còn là đồng xu nữa. Âm tượng trưng cho phần tĩnh, mát, chất dịch, huyết… Dương tượng trưng cho phần động, ấm, khí, công năng. Âm dưỡng dương, dương vận âm. Hai mặt này tương sinh, tương khắc, giữ cho cơ thể vận hành hài hòa.

Khi âm dương mất cân bằng, bệnh tật sẽ xuất hiện:

• Âm hư thì dương bốc lên gây nóng trong, ra mồ hôi trộm, miệng khô, mất ngủ.
• Dương hư thì cơ thể lạnh, chân tay lạnh, mệt mỏi, tiêu hóa kém.
• Âm thịnh dương suy hoặc dương thịnh âm suy đều là trạng thái rối loạn, khiến cơ thể không còn khả năng tự điều chỉnh.

Nhiều bà con khi đi khám thường chỉ quan tâm đến triệu chứng bề ngoài như ho, sốt, đau nhức… mà ít khi nghĩ tới gốc bệnh là sự mất cân bằng âm dương. Thực tế, không ít trường hợp bệnh mạn tính như viêm xoang, viêm họng, mất ngủ, rối loạn tiêu hóa… đều liên quan đến âm dương bị lệch lạc trong thời gian dài.

Chữa bệnh bằng YHCT vì vậy không chỉ nhằm làm hết triệu chứng trước mắt mà cốt lõi là điều chỉnh lại âm dương.

• Nếu dương quá mạnh, gây nóng sốt, viêm nhiễm, cần phép thanh nhiệt, giáng hỏa, làm mát cơ thể.
• Nếu âm suy, cơ thể khô ráo, mất tân dịch, nóng trong, cần phép tư âm, sinh tân dịch.
• Nếu dương hư, cơ thể lạnh, dễ bị cảm, ăn uống không tiêu, cần phép ôn dương, bổ khí.

Có bà con bị mất ngủ kéo dài, cứ nghĩ do thần kinh căng thẳng nên tìm đến thuốc an thần. Nhưng khi Tuấn tôi bắt mạch thì phát hiện gốc bệnh là do tâm thận bất giao, âm hư hỏa vượng, phải dùng phép tư âm, giáng hỏa, dưỡng tâm an thần. Sau vài liệu trình điều trị, giấc ngủ trở lại tự nhiên, không cần thuốc tây.

Điều quan trọng mà Tuấn tôi luôn nhắc bà con là: cơ thể chỉ thực sự khỏe mạnh khi âm dương được cân bằng.  Cân bằng này không phải chỉ đến từ thuốc, mà còn từ lối sống, ăn uống, nghỉ ngơi, sinh hoạt điều độ. Người biết giữ âm dương hài hòa sẽ ít bệnh tật, tinh thần thư thái, sức khỏe bền vững.

Bởi vậy, nguyên tắc thứ ba của YHCT – Điều hòa âm dương – không chỉ là lý thuyết mà là kim chỉ nam, là chìa khóa mở ra cánh cửa của sự lành bệnh và trường thọ.

Khơi Thông Khí Huyết – Không Tắc Thì Không Đau

Tổ tiên ta từ xưa đã đúc kết một chân lý của YHCT: “Thông bất thống, thống bất thông”. Câu này có nghĩa là: nơi nào khí huyết lưu thông thì nơi đó khỏe mạnh, không đau đớn; ngược lại, nơi nào khí huyết bị bế tắc thì nơi đó sinh bệnh, sinh đau.

Tuấn tôi thường giải thích rằng, khí huyết trong cơ thể chẳng khác nào dòng sông.

• Dòng sông trong mát, chảy đều thì cây cối tốt tươi, cá tôm sinh sôi.
• Dòng sông bị rác thải, bùn đất bồi lấp thì nước đục, bốc mùi, cây cá không sống nổi.

Cơ thể con người cũng thế. Khi khí huyết tuần hoàn trơn tru thì các tạng phủ được nuôi dưỡng, sức đề kháng mạnh mẽ. Nhưng khi khí huyết ứ trệ, không lưu thông, bệnh tật sẽ tìm đến: đau nhức, sưng viêm, tê bì, thậm chí sinh ra khối u, máu huyết kém nuôi dưỡng da thịt khiến da sạm, cơ gầy yếu.

Có bà con đến gặp Tuấn tôi than phiền: “Tôi đau khớp gối mấy năm nay, uống đủ loại thuốc giảm đau nhưng chỉ đỡ lúc uống, ngưng là đau lại.”

Khi thăm khám, tôi nhận ra nguyên nhân không đơn thuần là “thoái hóa” như bà con vẫn nghĩ, mà là do hàn thấp xâm nhập, khí huyết không lưu thông, đường kinh bị tắc. Chính sự bế tắc này khiến khớp sưng đau, vận động khó khăn.

Để điều trị, ngoài việc dùng thuốc uống nhằm khu phong, tán hàn, hoạt huyết, tôi còn kết hợp với các phương pháp trị liệu của YHCT như:

• Châm cứu: khai thông kinh lạc, giảm ứ trệ.
• Bấm huyệt, xoa bóp: kích thích tuần hoàn máu, thư giãn cơ gân.
• Chườm thuốc, ngâm thuốc: giúp dược tính thấm sâu, làm ấm kinh lạc, đẩy lùi hàn thấp.

Sau một thời gian kiên trì kết hợp đồng bộ, khí huyết được lưu thông, đường kinh mở, các cơn đau giảm rõ rệt, khớp dẻo dai hơn, sức khỏe bà con cũng cải thiện toàn diện.

Điều này cũng lý giải vì sao nhiều bệnh mãn tính như viêm xoang, đau đầu, mất ngủ, đau vai gáy… nếu chỉ uống thuốc mà không quan tâm khơi thông khí huyết thì dễ tái phát hoặc khỏi rất chậm.

Tuấn tôi luôn nhấn mạnh rằng: Khí huyết chính là nguồn sinh lực nuôi dưỡng cả cơ thể.
Muốn trị bệnh bền vững phải giúp khí huyết lưu thông, đường kinh thông suốt. Khi “dòng sông” bên trong cơ thể trở lại hiền hòa, khỏe mạnh thì bệnh tật mới lui dần.

Đây là nguyên tắc vàng thứ tư của Y học cổ truyền – Khơi thông khí huyết – không chỉ để chữa bệnh trước mắt mà còn để bồi bổ gốc rễ sức khỏe, giúp cơ thể bà con chống chọi bệnh tật lâu dài.

Lời Kết

Bà con thân mến, trên đây là những nguyên tắc vàng mà Tuấn tôi muốn chia sẻ sau nhiều năm hành nghề. Đó không chỉ là kinh nghiệm của riêng tôi, mà là tinh hoa đúc kết từ bao đời danh y đi trước.

Y học cổ truyền không kỳ diệu đến mức uống một thang thuốc là khỏi ngay. Nhưng nếu hiểu đúng, áp dụng đúng, kết hợp đúng, thì nó mang lại sự bền vững, lâu dài và an toàn cho sức khỏe.

Tuấn tôi mong rằng, qua bài viết này, bà con sẽ thêm tin tưởng, thêm trân trọng những giá trị của YHCT – một di sản quý báu của cha ông để lại. Và quan trọng hơn hết, bà con sẽ biết cách chăm sóc bản thân, giữ gìn sức khỏe ngay từ gốc rễ, để sống an vui, khỏe mạnh mỗi ngày.

Cảm ơn bà con đã đọc hết bài chia sẻ của tôi! Chúc bà con thật nhiều sức khỏe!