Nếu Bạn Làm Việc Trong Ngành Y, Tuấn Tôi Có Vài Điều Gửi Gắm

Tuấn tôi đã gặp rất nhiều người cùng nghề. Mỗi người một hành trình, một lý do đến với nghề, nhưng đều chung một điểm: mong muốn giúp người bệnh ổn từ gốc rễ, bằng tri thức, bằng bàn tay và bằng trái tim thật thà. Nghề y vốn không chỉ là nghề học thuật, mà là nghề tu dưỡng từng ngày, tự mài mình giữa áp lực, kỳ vọng và trách nhiệm với cộng đồng. Vậy nên, tuấn tôi xin góp vài lời như lời một người đang đi đường dài, không màu mè, nhưng rút ruột từ những gì đã thấy, đã sai, đã học và đã sửa mình.

1. Tâm sáng như ngọn đèn trong phòng thuốc

Nếu đã chọn con đường y học, Tuấn tôi nghĩ ta không chỉ chọn một nghề, mà chọn một đạo sống. Một người thầy thuốc giỏi trước tiên phải có tâm sáng, không bị vẩn đục bởi lợi danh, không bị lung lay bởi thị phi. Danh tiếng có thể đến muộn, tiền bạc có thể đủng đỉnh theo sau, nhưng nếu tâm người thầy thuốc nguội lạnh hay lóa mắt, thì cái nghề này sẽ mất thiêng liêng.

Trong nghề, Tuấn tôi thấy điều đáng sợ nhất không phải thiếu kiến thức, mà là thừa kiêu ngạo. Cổ nhân dặn rằng: “người làm thuốc phải có lòng khiêm như đất, sâu như biển, ấm như lửa, bền như đá”. Lời đó thấm lắm.

2. Học nghề – Học suốt đời, không học một lần

Người theo nghề y, bước vào trường lớp không chỉ để lấy tấm bằng, mà để mở cánh cửa học vấn lâu dài. Ngành này đòi hỏi sự thẩm thấu, nghiền ngẫm và thực hành liên tục, chứ không thể chỉ đọc vài cuốn sách mà hiểu hết. Kinh nghiệm, quan sát, và sự nhẫn nại mới là thứ khiến người học trở thành lương y thực thụ.

Trong nghề, tuấn tôi luôn trân trọng tứ chẩn: vọng, văn, vấn, thiết – linh hồn của việc khám bệnh:

• Vọng (nhìn): quan sát tổng thể sắc diện, thần thái, dáng đi, lưỡi, mắt, làn da… tất cả những gì cơ thể tự bộc lộ. Chỉ nhìn thôi, một người thầy thuốc có kinh nghiệm có thể đoán phần nào khí huyết, tình trạng hàn – nhiệt, hay áp lực tinh thần người bệnh. Vọng là bước đầu tiên để thấy cả bệnh lẫn con người.
• Văn (nghe): lắng nghe âm thanh cơ thể: hơi thở, tiếng ho, giọng nói, nhịp tim hay cả những âm thở thầm lặng. Âm thanh giúp thầy thuốc đánh giá phổi, tim, thận và cả trạng thái tinh thần của người bệnh. Văn dạy ta kiên nhẫn và tinh tế, biết nghe những điều không ai nói ra.
• Vấn (hỏi): trao đổi trực tiếp với người bệnh để nắm bệnh sử, thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống, giấc ngủ, cảm xúc, các lần điều trị trước. Vấn không chỉ là hỏi triệu chứng, mà còn là cầu nối để hiểu người bệnh, tạo niềm tin, và dẫn họ đi đúng liệu trình.
  
• Thiết (chạm): bắt mạch, sờ huyệt, kiểm tra sự căng – mềm của cơ thể, nhiệt độ, độ ẩm, phản ứng của từng vùng cơ quan. Thiết giúp thầy thuốc đánh giá sâu hơn tình trạng khí huyết, gân cơ, và thậm chí là tinh thần của người bệnh. Khi đặt tay lên cổ tay người bệnh, mạch không chỉ nằm ở ngón tay, mà còn nằm ở trái tim người thầy thuốc – phải nhẹ nhàng, chắc chắn, tinh mà an, để cảm nhận nhịp kể chuyện của cơ thể.

Dù thời đại có đổi thay, tứ chẩn vẫn là nền tảng không bao giờ lỗi thời. Người không nắm chắc tứ chẩn, thì như đi trong sương mù mà không có la bàn. Học được kiến thức từ sách, từ thầy, từ bạn bè, nhưng đừng quên: người bệnh mới là người thầy lớn nhất, dạy ta hiểu sâu hơn về cơ thể, tâm lý, và cả bản chất nghề y.

Tuấn tôi luôn nhắc mình: học nghề y là học suốt đời, không bao giờ có cảm giác “đủ”. Mỗi người bệnh, mỗi ngày khám là một bài học mới, một thử thách mới, để tay nghề, trái tim và sự hiểu biết của lương y ngày càng trưởng thành

3. Bắt mạch không chỉ để chẩn bệnh, mà còn để thấy con người

Mạch đạo không nằm ở đầu ngón tay, mạch đạo nằm ở trái tim người thầy thuốc. Nhiều người nghĩ mạch chỉ là nhịp đập, nhưng tuấn tôi thấy mạch là nhịp kể chuyện. Mỗi lần áp tay lên cổ tay người bệnh, tuấn tôi không chỉ sờ nhịp, mà còn lắng lòng mình xuống để nghe cả câu chuyện họ chưa nói thành lời: nỗi lo, sự mệt mỏi, hy vọng và cả nỗi sợ.

Làm nghề y, bà con tìm mình là đặt cả niềm tin. Vì vậy, khi thầy thuốc đặt tay bắt mạch, phải nhẹ mà chắc, tinh mà an, không vội, không hấp tấp. Bắt mạch là một nghi lễ của lòng tin – hãy trân trọng nghi thức đẹp đó.

4. Thuốc tốt bắt nguồn từ đạo đức nghề nghiệp, không phải từ quảng cáo

Trong thời đại mà mạng xã hội ồn ào như trống hội, lời khen nhiều khi vang hơn tiếng thật, nhưng nghề y học cổ truyền không thể đi lên bằng vẻ hào nhoáng bên ngoài. Thuốc hay, phương pháp giỏi phải tự minh chứng qua thời gian, qua hiệu quả bền vững.

Tuấn tôi luôn tự nhắc mình: không phóng đại, không tô vẽ tác dụng một cách vô thực, không hứa chắc những điều mình chưa thể nắm trọn. Người bệnh họ không cần lời hứa lung linh, họ cần sự thành thật và một liệu trình tử tế giúp họ ổn định lâu dài.

5. Người bệnh không phải ‘khách hàng’, họ là người gửi gắm hy vọng

Làm trong nghề chữa bệnh bằng y học cổ truyền, đừng gọi người bệnh là khách hàng, cũng đừng nhìn họ bằng con số điều trị. Người bệnh tìm tới mình là đang đem theo cả hy vọng, mệt mỏi, thất vọng từ những lần điều trị trước đó. Mình là người họ chọn để gõ cửa sau cùng – mình càng phải mềm lòng hơn, lắng nghe nhiều hơn và kiên nhẫn hơn.

Tuấn tôi thường nói với đồng nghiệp, với chính mình rằng: khi người bệnh chưa ổn, đừng tính toán thiệt hơn; khi họ đã ổn, đừng kể công mình giỏi; khi họ còn hoài nghi, đừng trách họ đa nghi. Đơn giản vì họ đã quá mệt mỏi, mình nên là nơi họ tìm thấy yên tâm chứ không phải thêm căng thẳng.

6. Thái độ của một lương y quyết định 70% sự tin cậy, 30% còn lại là chuyên môn

Một lương y không chỉ được đánh giá bằng kiến thức thảo dược, bằng phác đồ trị liệu hay tay nghề châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp… mà còn bằng cách mình ứng xử khi đứng trước đám đông và khi chỉ có mình với bệnh nhân.

Tuấn tôi đúc kết vài nguyên tắc trong nghề thế này:

• Giữ bình thản khi nhận lời khen, không tự mãn. Danh vọng mà không điểm dừng là vực sâu.
• Giữ mềm mỏng khi bị chất vấn, không nổi nóng. Người nổi nóng là người thua trong tranh luận và mất trong nghề trị liệu.
• Giữ kiên nhẫn khi gặp ca bệnh chậm tiến triển, không bỏ cuộc. Y học cổ truyền là cuộc chạy đua của sự bền bỉ, không phải cuộc chạy nước rút.

7. Trị liệu tốt phải đặt nền trên sự thấu cảm và sự tinh tế của bàn tay

Nghề y học cổ truyền có một “vũ khí bí mật” là bàn tay. Bàn tay châm kim, day huyệt, xoa bóp, dưỡng sinh… chính là công cụ chuyển hóa khí huyết cho người bệnh. Nhưng bàn tay ấy phải có hơi ấm của sự đồng cảm, có mức lực đúng độ và có sự tinh tế trong từng thao tác.

Tuấn tôi từng thấy nhiều người rất giỏi lý thuyết nhưng khi ra thực hành lại lúng túng, vì thiếu sự mềm mại trong tiếp xúc với người bệnh. Làm trị liệu mà tay cứng, lòng căng, mặt nghiêm như bảng chẩn bệnh, thì huyệt có chuẩn cũng không truyền được sự yên ổn cho bệnh nhân.

Hãy luyện tay bằng đời sống: chạm mọi thứ bằng sự trân trọng, cầm nắm dược liệu như nâng niu niềm tin, bấm huyệt như đang gỡ rối cho khí huyết chứ không phải gỡ lỗi kỹ thuật. Bệnh nhân họ cảm nhận bằng trực giác, không đọc sách hay luận án đâu.

8. Giữ đạo nghề khi đối diện tiền bạc và lợi ích

Nhiều người hỏi tuấn tôi rằng: “làm nghề thuốc có giàu được không?”

Tuấn tôi trả lời chậm rãi thế này: nghề thì có thể nuôi mình đủ đầy, nhưng giàu hay không lại phụ thuộc vào cách mình đối diện với tiền. Y học cổ truyền không cho phép mình giàu bằng cách thúc ép doanh số hay cắt bớt chất lượng dược liệu. Nếu vì muốn lợi nhuận mà chọn nguyên liệu không chuẩn sạch, thì y đức sẽ mủn ra từ gốc, và niềm tin người bệnh cũng rã theo.

Người thầy thuốc có thể ổn định, có thể sung túc bằng nghề, nhưng phải minh bạch trong cách kê đơn, chuẩn chỉ trong nguồn dược liệu, và không đi tắt trong phác đồ điều trị.

9. Không đứng ngoài cộng đồng – Hòa mình nhưng giữ bản chất

Thời nay, người làm nghề cũng cần tiếng nói, cần chia sẻ, cần có mặt trong cộng đồng y học và cộng đồng bệnh nhân. Nhưng hòa mình không có nghĩa là hòa tan. Đăng bài, chia sẻ, viết nội dung cho website cá nhân… tất cả đều phải giữ một bản chất: tử tế, sâu sắc, và thật thà.

Hãy chia sẻ như một lời kể, không như một lời rao. Hãy nói về nghề như nói về người bạn tri kỷ lâu năm, không như viết kịch bản. Người đọc sẽ tìm thấy sự đồng điệu trong từng câu văn khi mình viết từ trải nghiệm và cảm xúc thật.

10. Làm nghề chữa bệnh – Phải chữa cả sự hoài nghi đầu tiên

Rất nhiều bà con đến khám tâm sự với tuấn tôi rằng: “từng dùng đủ thứ mà chưa ổn, giờ mới tìm đến”.

Đó không phải than phiền. Đó là sự thú nhận niềm hy vọng cuối cùng. Mình phải hiểu rằng, nỗi thất vọng đi trước niềm tin, nên nhiệm vụ đầu tiên của người làm nghề không phải chữa bệnh ngay, mà là chữa sự hoài nghi ban đầu bằng sự kiên nhẫn và thái độ tử tế.

11. Đối diện với ca bệnh nặng – Đừng đối diện bằng sợ hãi, hãy đối diện bằng trách nhiệm

Y học cổ truyền không vẽ ra nỗi sợ để người bệnh nản lòng, và cũng không thổi phồng hy vọng để họ mù quáng. Người làm nghề phải hiểu rõ giới hạn của mình, nhưng không bị thu hẹp bởi giới hạn. Chưa rõ thì nghiên cứu thêm, tay nghề chưa đạt thì luyện thêm, phác đồ chưa thấm thì thực hành thêm. Trách nhiệm nghề nghiệp không cho phép mình quay lưng khi ca bệnh khó, nhưng cũng không cho phép mình liều lĩnh hứa chắc 100%.

12. Giữ tinh thần dân tộc trong nghề, không chỉ trong lời nói

Thuốc nam hay phương pháp cổ truyền là tinh hoa của người Việt. Tư tưởng thuốc nam dành cho người Việt phải nằm trong hành vi chứ không nằm trong khẩu hiệu:

• Tôn trọng nguồn dược liệu bản địa
• Chẩn đoán theo đúng tứ chẩn
• Giữ lối trị liệu truyền thống nhưng linh hoạt theo mỗi thể bệnh

13. Nghề lương y – Đừng quên vừa chữa bệnh, vừa gieo lại niềm tin

Làm nghề y học cổ truyền, nếu chuyên môn là chìa khóa, thì niềm tin là linh dược. Một lương y giỏi không chỉ điều chỉnh khí huyết người bệnh, mà còn điều chỉnh dòng hy vọng trong họ, giúp họ bớt lo lắng và tin tưởng hành trình điều trị bền bỉ phía trước.

Lời kết

Y học cổ truyền là con đường sâu, dài và chậm rãi như một dòng sông. Ai bước vào cũng phải học cách lặng lẽ bền bỉ, không ồn ào như thác, không vội vã như mưa. Tuấn tôi mong rằng mỗi người theo nghề sẽ giữ được tâm sáng, tay mềm, trí sâu và lòng khiêm. Nghề này không chỉ lưu danh bằng đơn thuốc, mà còn lưu dấu bằng nhân cách và lòng tử tế.

Tuấn tôi gửi vài điều ấy – không phải để dạy ai, mà để nhắc mình và nhắc những người đang đi cùng đường với tuấn tôi, rằng: đã làm thầy thuốc, thì hãy làm với lòng trân trọng, với sự kiên nhẫn và với trái tim ấm như khi ta bắt mạch lần đầu tiên cho một người đặt niềm tin vào đời mình.