Đau Thượng Vị Ở Bà Bầu: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Xử Lý An Toàn

Tuấn tôi nhận thấy rất nhiều bà con trong giai đoạn thai kỳ thường lo lắng khi gặp phải tình trạng đau thượng vị ở bà bầu, bởi triệu chứng này dễ gây nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa khác. Bài viết này sẽ giúp bà con hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện đặc trưng, cũng như hướng dẫn cách cải thiện hiệu quả tại nhà một cách an toàn, không ảnh hưởng tới sức khỏe của mẹ và bé. Những chia sẻ trong bài đều dựa trên kinh nghiệm điều trị thực tế của Tuấn tôi trong suốt nhiều năm làm nghề.

Đau thượng vị ở bà bầu là gì và có đáng lo không?

Đau thượng vị ở bà bầu là hiện tượng thường gặp trong thai kỳ, xảy ra khi vùng bụng trên rốn, ngay dưới xương ức có cảm giác nóng rát, căng tức hoặc đau âm ỉ. Tình trạng này có thể xuất hiện từ tam cá nguyệt thứ nhất nhưng phổ biến hơn trong giai đoạn tam cá nguyệt thứ ba do sự phát triển của thai nhi gây chèn ép cơ quan tiêu hóa.

Vị trí đau thượng vị là vùng giữa bụng, nằm giữa mũi ức và rốn. Đối tượng thường gặp là phụ nữ mang thai, đặc biệt từ tháng thứ 5 trở đi. Dù đa phần không nguy hiểm nhưng nếu không hiểu rõ và xử lý kịp thời, triệu chứng này có thể khiến bà con mệt mỏi, ăn uống kém và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống trong thai kỳ.

Vì sao bà bầu lại bị đau thượng vị? 

Không ít bà con thắc mắc vì sao bản thân trước kia hoàn toàn khỏe mạnh, đến khi mang thai lại xuất hiện cảm giác đau vùng thượng vị. Tuấn tôi chia sẻ chi tiết dưới đây để bà con hiểu rõ nguyên nhân và kịp thời có hướng điều chỉnh phù hợp.

Nguyên nhân theo Y học hiện đại

Trong quá trình thăm khám thực tế, tôi nhận thấy đau thượng vị ở bà bầu thường liên quan đến những yếu tố sau:

• Sự gia tăng hormone progesterone: Làm giãn cơ vòng thực quản dưới, khiến axit dạ dày dễ trào ngược lên thực quản, gây đau.
• Tử cung lớn chèn ép dạ dày: Khi thai nhi phát triển, tử cung mở rộng gây áp lực lên các cơ quan tiêu hóa, đặc biệt là dạ dày.
• Thói quen ăn uống không điều độ: Ăn quá no, ăn nhanh, dùng nhiều thực phẩm dầu mỡ, cay nóng làm tăng gánh nặng cho dạ dày.
• Stress và căng thẳng trong thai kỳ: Khi bà con bị áp lực tinh thần, dạ dày dễ bị kích thích, gây co bóp mạnh hơn bình thường.
• Ngủ sai tư thế: Nằm ngay sau khi ăn hoặc nằm nghiêng bên phải có thể khiến axit dễ trào ngược và gây cảm giác đau rát vùng thượng vị.

Nguyên nhân theo Y học cổ truyền

Theo quan điểm Đông y, đau thượng vị trong thai kỳ được xếp vào chứng “vị quản thống” – đau vùng vị quản (phía trên rốn). Căn nguyên là do sự mất cân bằng âm dương, khí huyết và ảnh hưởng từ các tạng phủ.

Tuấn tôi từng gặp nhiều bà bầu đau thượng vị kèm đầy bụng, ợ hơi, ăn uống kém, biểu hiện rất rõ của tỳ vị suy yếu. Dưới đây là phân tích cụ thể:

• Tỳ vị hư yếu, khí huyết bất túc: Khi tỳ vị suy, chức năng tiêu hóa kém đi, dễ dẫn đến ứ trệ, sinh đầy tức, đau thượng vị.
• Can khí uất kết, khí nghịch: Trong thai kỳ, nội tiết thay đổi khiến cảm xúc thất thường. Khi can khí uất lại không được điều hòa dễ gây khí nghịch lên trên, đau vùng thượng vị.
• Vị âm hư, hỏa vượng: Những bà bầu thể trạng nhiệt, ăn nhiều thức ăn cay nóng khiến vị âm bị tổn hao, dẫn tới hỏa bốc lên, gây nóng rát vùng thượng vị.
• Khí huyết lưu thông kém, thai khí chèn ép: Thai nhi lớn dần, chèn ép mạch máu và phủ tạng, làm khí huyết khó lưu thông. Tuấn tôi thấy rất rõ điều này ở bà bầu bị đau bụng kèm phù chân tay cuối thai kỳ.

Trong Đông y, việc chẩn đoán không chỉ dựa vào vị trí đau mà còn phải xét cả thể trạng, cơ địa từng người. Bởi vậy khi điều trị, Tuấn tôi luôn kết hợp thăm khám kỹ lưỡng để xác định đúng nguyên nhân và lựa chọn bài thuốc phù hợp, vừa giúp mẹ bầu giảm đau, vừa an thai, điều hòa khí huyết.

Triệu chứng đau thượng vị ở bà bầu dễ nhận biết nhưng thường bị bỏ qua

Trong 20 năm khám, chữa bệnh đau thượng vị ở bà bầu, Tuấn tôi từng gặp hàng ngàn trường hợp với các triệu chứng khác nhau. Nhiều bà con chủ quan cho rằng đây chỉ là biểu hiện bình thường của thai kỳ nên không để ý, đến khi biểu hiện nặng mới đi khám thì bệnh đã ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và sinh hoạt.

Dưới đây là những dấu hiệu điển hình bà con cần lưu ý:

• Đau âm ỉ hoặc nóng rát vùng giữa bụng, ngay dưới xương ức
• Cảm giác đầy bụng, chướng hơi dù ăn không nhiều
• Ợ nóng, ợ hơi liên tục sau khi ăn hoặc khi nằm nghỉ
• Buồn nôn, đôi khi nôn khan, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau bữa ăn
• Cảm giác nặng bụng, chậm tiêu, ăn uống không ngon miệng
• Khó ngủ do đau tăng về đêm, đặc biệt khi nằm nghiêng bên phải
• Căng tức vùng ngực, có cảm giác như bị chèn ép, khó thở nhẹ
• Một số trường hợp đau lan lên vai hoặc vùng lưng trên

Biến chứng đau thượng vị ở bà bầu

Bà con chớ chủ quan, dù không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng để lâu, chủ quan không khám chữa sẽ đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng. Mới hôm qua thôi, Tuấn tôi khám cho một chị bầu ở tháng thứ 6, do nghĩ là “đau do thai lớn” nên không điều chỉnh chế độ ăn, để đến lúc xuất huyết tiêu hóa nhẹ mới tá hỏa đi khám.

Dưới đây là những biến chứng mà Tuấn tôi thường gặp ở các trường hợp bà bầu bị đau thượng vị kéo dài:

• Trào ngược dạ dày thực quản mạn tính: Axit dạ dày liên tục trào lên khiến thực quản bị tổn thương, dẫn đến ho, đau họng kéo dài.
• Viêm loét dạ dày – tá tràng: Nếu tỳ vị yếu và ăn uống không điều độ, niêm mạc dạ dày có thể bị bào mòn, hình thành vết loét.
• Thiếu dinh dưỡng thai kỳ: Đau rát khiến bà bầu ăn uống kém, từ đó ảnh hưởng đến hấp thu dưỡng chất, dễ gây suy dinh dưỡng thai nhi.
• Rối loạn giấc ngủ, suy nhược cơ thể: Cơn đau về đêm làm mất ngủ kéo dài, khiến bà con mệt mỏi, stress, ảnh hưởng tâm lý thai kỳ.
• Tăng nguy cơ sinh non: Khi thai phụ bị đau kéo dài, cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng liên tục, dễ kích thích tử cung co bóp sớm.

Tuấn tôi khuyên bà con, nếu thấy có những biểu hiện nghi ngờ hoặc đau tăng dần theo thời gian, nên đi khám càng sớm càng tốt để kịp thời điều chỉnh, đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh cho cả mẹ và bé.

Điều trị đau thượng vị ở bà bầu sao cho đúng?

Tuấn tôi thường nhấn mạnh rằng, để điều trị hiệu quả, bà con cần hiểu rõ các phương pháp điều trị sao cho phù hợp với tình trạng bệnh và thể trạng khi mang thai. Không nên tùy tiện dùng thuốc hay áp dụng mẹo mà chưa có sự tư vấn.

Điều trị bằng thuốc tây

Đối với cách điều trị này, Tuấn tôi khuyến cáo bà con chú ý tuân thủ chỉ định của bác sĩ, vì cơ thể bà bầu rất nhạy cảm với hóa chất.

• Thuốc kháng axit: giúp trung hòa axit dạ dày như magnesium hydroxide, calcium carbonate.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): như omeprazole, lansoprazole, dùng khi triệu chứng nặng.
• Thuốc kháng histamin H2: như ranitidine (nếu còn được phép dùng), có tác dụng giảm tiết axit.
• Men tiêu hóa nhẹ: hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy hơi, chướng bụng.

Lưu ý khi dùng thuốc tây:

• Chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết và có chỉ định từ bác sĩ sản khoa.
• Tuyệt đối không tự ý mua thuốc ngoài hoặc dùng theo đơn của người khác.
• Nên theo dõi phản ứng của cơ thể sau khi dùng thuốc, đặc biệt là những dấu hiệu dị ứng hoặc ảnh hưởng thai nhi.

Ưu điểm:

• Hiệu quả nhanh, giảm đau rõ rệt.
• Phù hợp với tình trạng nặng, cấp tính.

Nhược điểm:

• Dễ ảnh hưởng đến thai nhi nếu dùng sai thuốc hoặc sai liều.
• Không thể dùng kéo dài.
• Có thể gây tác dụng phụ trên dạ dày, gan, thận.

Sử dụng mẹo dân gian

Tuấn tôi từng chia sẻ với nhiều bà con rằng, nếu biết cách áp dụng mẹo dân gian an toàn, đúng liều lượng, hoàn toàn có thể cải thiện tình trạng đau nhẹ mà không cần dùng đến thuốc.

• Uống nước gừng ấm pha loãng: Giảm buồn nôn, trung hòa axit dạ dày.
• Nhai vài lá bạc hà tươi: Làm dịu cảm giác nóng rát vùng thượng vị.
• Dùng nghệ với mật ong: Giúp làm lành niêm mạc dạ dày, giảm viêm nhẹ.
• Nằm nghiêng bên trái sau khi ăn: Hạn chế tình trạng trào ngược axit lên thực quản.

Ưu điểm:

• Tự nhiên, lành tính, ít tác dụng phụ.
• Có thể thực hiện tại nhà, tiết kiệm chi phí.

Nhược điểm:

• Hiệu quả chậm, không phù hợp với trường hợp đau nhiều hoặc dai dẳng.
• Không có tác dụng với nguyên nhân bên trong như khí uất, huyết ứ.

Điều trị bằng Đông y

Trong kinh nghiệm điều trị của Tuấn tôi, Đông y đặc biệt hiệu quả với những bà bầu đau thượng vị do nguyên nhân bên trong như tỳ vị hư, can khí uất hoặc khí huyết lưu thông kém. Cách chữa bằng Đông y không đơn thuần chỉ nhằm cắt cơn đau mà tập trung khôi phục lại chức năng của tạng phủ, điều hòa khí huyết, an thai và phòng tái phát lâu dài.

Thông thường, tôi dùng các thảo dược như bạch truật, sa nhân, trần bì, cam thảo, xuyên khung, đẳng sâm… phối hợp thành bài thuốc gia giảm theo từng thể trạng. Bài thuốc có tác dụng kiện tỳ vị, hòa vị, hành khí, chỉ thống, an thần. Khi cơ thể được cân bằng, chức năng tiêu hóa phục hồi thì cảm giác đau, đầy trướng sẽ tự nhiên mất đi.

Tuấn tôi còn nhớ có một trường hợp bệnh nhân là chị Linh, 34 tuổi, ở Bắc Giang, mang thai lần hai và bị đau thượng vị suốt từ tháng thứ 4. Chị đã thử đủ cách, kể cả dùng thuốc Tây được bác sĩ kê nhưng không dứt, thậm chí càng về cuối thai kỳ càng nặng thêm. Sau khi được Tuấn tôi thăm khám và bốc thuốc nam theo thể bệnh, chỉ sau hơn 10 ngày, triệu chứng giảm rõ rệt. Sau một tháng uống đều, chị gần như không còn cảm giác đau nữa, ăn ngon, ngủ yên, đến lúc sinh bé hoàn toàn khỏe mạnh.

Đông y tuy tác dụng không nhanh như thuốc Tây nhưng lại đi vào căn nguyên, giúp mẹ bầu khỏe từ bên trong mà không gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả, cần được kê toa đúng thể bệnh và theo dõi sát sao trong suốt quá trình dùng thuốc. Bà con nên tìm đến lương y uy tín, có kinh nghiệm lâu năm để được tư vấn chính xác và an toàn nhất.

Lời khuyên từ Tuấn tôi

Tuấn tôi khuyên bà con khi phát hiện các triệu chứng đau thượng vị ở bà bầu nên thăm khám càng sớm càng tốt, đặc biệt là khi cơn đau kéo dài, ảnh hưởng đến ăn uống, giấc ngủ hay sức khỏe thai kỳ. Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân từ sớm sẽ giúp việc điều trị dễ dàng và an toàn hơn, tránh được nhiều hệ lụy về sau.

Bà con cần lưu ý, trong quá trình điều trị, nên:

• Tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ sản khoa hoặc thầy thuốc có chuyên môn
• Không tự ý sử dụng thuốc hoặc mẹo dân gian khi chưa có tư vấn y tế
• Thăm khám định kỳ để theo dõi sự thay đổi và hiệu quả điều trị

Để phòng ngừa bệnh đau thượng vị khi mang thai, Tuấn tôi chia sẻ bà con nên chú ý:

• Ăn uống chia nhỏ bữa, tránh ăn quá no hoặc quá nhanh
• Hạn chế thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, nước ngọt có gas
• Giữ tâm lý thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài
• Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên đi lại nhẹ nhàng để hỗ trợ tiêu hóa
• Lựa chọn tư thế ngủ nghiêng bên trái, gối cao đầu khi ngủ

Tình trạng đau thượng vị ở bà bầu nếu được nhận diện và chăm sóc đúng cách từ sớm thì hoàn toàn có thể cải thiện nhanh chóng mà không ảnh hưởng tới thai nhi. Tuấn tôi mong rằng những chia sẻ trên sẽ giúp bà con yên tâm hơn trong suốt hành trình thai kỳ. Nếu còn băn khoăn hay cần hỗ trợ thêm, bà con có thể gọi điện tới số 0963 302 349, nhắn tin trực tiếp qua fanpage Lương y Đỗ Minh Tuấn để được tư vấn và hỗ trợ cụ thể.

Câu hỏi liên quan

Chia sẻ