Bệnh Từ Miệng Mà Vào: Ăn Sao Cho Đúng, Dưỡng Sinh Sao Cho Khỏe!

Chắc hẳn nhiều bà con cũng nghe thấy câu “Bệnh từ miệng mà vào” rồi đúng không? Câu nói ấy không chỉ là lời răn dạy của cha ông ta từ ngàn xưa mà còn là kinh nghiệm xương máu đúc kết từ quá trình khám chữa bệnh của tôi hơn 20 năm qua. Bà con mình thử nghĩ xem: có phải hầu hết các bệnh lý thường bắt nguồn từ những gì ta đưa vào cơ thể mỗi ngày không? Vậy thì, ăn sao cho đúng, sống sao cho khỏe – đó chính là điều Tuấn tôi muốn gửi gắm trong bài viết này.

“Bệnh từ miệng mà vào” – Ý nghĩa sâu xa từ góc nhìn Đông y

Bà con thân mến, trong Đông y, câu “Bệnh tòng khẩu nhập” (bệnh từ miệng mà vào) vốn dĩ đã khẳng định vai trò then chốt của ăn uống đối với sức khỏe con người. Cái miệng không chỉ là nơi tiếp nhận thức ăn mà còn là cửa ngõ của bệnh tật. 

Thức ăn, nước uống nếu không sạch sẽ, không cân bằng âm dương, hoặc lạm dụng những món khoái khẩu mà quên đi nguyên lý dưỡng sinh, chẳng khác nào tự rước họa vào thân. 

Theo Tuấn tôi được biết, nhiều bà con mình vẫn còn chủ quan: “Ôi dào, ăn uống tự nhiên, ngon miệng là được!”, thế nhưng ăn không điều độ, ăn nhiều đồ lạnh, cay nóng, dầu mỡ lâu dần sẽ khiến tỳ vị tổn thương, sinh đàm thấp, sinh nhiệt độc, dẫn tới các chứng bệnh như: viêm họng, viêm dạ dày, rối loạn tiêu hóa, béo phì, tiểu đường… Thậm chí, có khi bệnh mãn tính, nan y cũng bắt đầu từ những bữa ăn sai cách mà ra.

Tuấn tôi lý giải cụ thể thế này:

• Ăn nhiều đồ lạnh: Theo Đông y, thức ăn và nước uống lạnh (như kem, nước đá, bia lạnh, nước giải khát ướp lạnh) có tính hàn, dễ làm tổn thương tỳ vị. Tỳ vị vốn ưa ấm, sợ lạnh – khi bị lạnh xâm phạm sẽ khiến công năng vận hóa bị trở ngại. Hậu quả là bà con mình dễ gặp các chứng: đầy bụng, tiêu chảy, sôi bụng, ăn uống không ngon miệng. Nếu kéo dài, tỳ vị suy yếu sinh ra đàm thấp (chất nhớt), lâu ngày có thể dẫn tới viêm dạ dày, đại tràng mạn tính, tiêu hóa rối loạn.
• Ăn nhiều đồ cay nóng: Những món cay nóng như ớt, tiêu, gừng tươi ăn quá mức sẽ sinh nhiệt độc, khiến dạ dày, ruột non bị kích thích mạnh. Đông y gọi đó là “nhiệt tích ở vị” – khiến miệng khô khát, rát họng, nóng rát vùng thượng vị, lâu dần sinh viêm loét dạ dày, viêm họng, trĩ… Ngoài ra, ăn quá nhiều đồ cay nóng còn làm gan sinh nhiệt, dễ bốc hỏa, gây nổi mụn, nhiệt miệng, mất ngủ, bứt rứt, tâm trí bất an.
• Ăn nhiều dầu mỡ, chiên rán: Theo y học cổ truyền, thức ăn chiên rán nhiều dầu mỡ gây tích tụ “thấp trọc” trong cơ thể. Thấp trọc làm cho tỳ vị bị ngăn trở, khí cơ không thông, sinh ra chứng đầy trệ, bụng ậm ạch, ăn uống không tiêu. Lâu ngày có thể dẫn đến béo phì, mỡ máu cao, gan nhiễm mỡ, tiểu đường… Đồng thời còn ảnh hưởng đến tim mạch, huyết áp.

Ngoài ra, Tuấn tôi nói này, việc ăn quá ngọt, quá mặn cũng không tốt đâu bà con:

• Ăn quá ngọt: Thực phẩm nhiều đường tinh luyện, bánh kẹo, nước ngọt – Đông y gọi là “cam vị” – có tác dụng bổ trung, hòa hoãn, nhưng nếu lạm dụng sẽ sinh thấp nhiệt, làm tỳ vị bị trì trệ, dễ sinh đàm thấp. Đàm thấp chính là căn nguyên của nhiều bệnh mạn tính như ho đờm nhiều, viêm xoang, béo phì, tiểu đường. Ngoài ra, đường còn khiến gan và tụy hoạt động quá sức, dẫn tới rối loạn chuyển hóa.
• Ăn quá mặn: Đông y cho rằng “hàm vị” (vị mặn) quy thận. Ăn mặn quá mức làm tổn thương thận thủy, gây tích nước (phù thũng), cao huyết áp. Thận yếu còn kéo theo các chứng đau lưng, mỏi gối, tiểu đêm, di tinh… Đặc biệt, vị mặn quá mức còn ảnh hưởng tới tỳ vị, khiến tiêu hóa kém, sinh đầy trệ.

Bà con thấy đó, ăn cái gì quá cũng không tốt – ăn cay quá sinh nhiệt, ăn lạnh quá thương tỳ vị, ăn ngọt quá sinh đàm thấp, ăn mặn quá sinh hại thận, ăn bổ quá lại thành bệnh. Bởi vậy, cái gì cũng phải điều độ, quân bình âm dương thì mới dưỡng sinh dưỡng bệnh được. 

Thói quen ăn uống hiện đại: Vội vã và tiềm ẩn nguy cơ

Bà con có thấy thời nay con người mình sống nhanh quá không? Ăn uống cũng vội vã theo. Tuấn tôi để ý nhiều bệnh nhân đến khám than rằng: “Làm việc căng thẳng quá nên ăn uống thất thường, bữa no bữa đói, có khi tối muộn mới xong bữa.”

Có người lại coi đồ ăn nhanh, thức uống đóng chai là cứu cánh cho bữa trưa vội vã. Mấy món ấy nhìn thì hấp dẫn thật, tiện lợi thật, nhưng lại chứa đựng biết bao chất phụ gia, dầu mỡ, đường hóa học…

Khoa học hiện đại cũng đã chỉ ra rằng thức ăn chế biến sẵn chứa nhiều chất béo bão hòa, muối, đường, chất bảo quản gây hại cho sức khỏe. Trong Đông y, những thức ăn chế biến sẵn này thường được coi là những thứ “tạp thực”, tức là những món ăn không còn giữ được tính chất tự nhiên của nguyên liệu gốc nữa. 

Ăn nhiều những thức ăn này dễ sinh ra thấp trọc – chất độc bám dính, tích tụ lâu ngày trong tỳ vị, làm khí cơ bị ngăn trở, sinh ra đầy trệ, khó tiêu, béo phì, mỡ máu cao. Chất béo bão hòa, muối, đường, chất bảo quản, phẩm màu, hương liệu… cũng được Đông y coi là tà khí – tức những tác nhân gây rối loạn âm dương, làm suy giảm chính khí, khiến cơ thể dễ sinh bệnh.

Vì vậy, Tuấn tôi luôn khuyên bà con mình hạn chế tối đa thực phẩm công nghiệp, thay vào đó hãy ưu tiên ăn uống tự nhiên, thanh đạm, nấu nướng đơn giản, giữ được vị tươi nguyên của thực phẩm. Có vậy thì mới dưỡng sinh, dưỡng khí, dưỡng huyết cho cơ thể khỏe mạnh được

“Ăn” đâu chỉ là chuyện no bụng – Đó là chuyện dưỡng sinh qua từng bữa ăn

Bà con mình ạ, trong Đông y, ăn uống không chỉ là để lấp đầy cái bụng, mà còn là cách nuôi dưỡng sinh lực, bồi bổ tạng phủ, điều hòa âm dương và phòng ngừa bệnh tật. Tuấn tôi hay gọi đó là “dưỡng sinh qua từng bữa ăn”, nghĩa là mỗi miếng ăn đưa vào cơ thể đều có thể nuôi dưỡng sức khỏe hoặc rước bệnh vào thân, tùy cách mình chọn lựa và chế biến.

Bà con thử nghĩ xem, ăn uống hàng ngày giống như “đổ xăng” cho cơ thể vậy. Nếu ăn uống điều độ, lựa chọn thực phẩm hợp lý sẽ giúp khí huyết lưu thông, ngũ tạng hoạt động hài hòa, tinh thần minh mẫn, da dẻ hồng hào. Ngược lại, ăn uống sai cách, thức ăn tạp chất, thừa béo, thừa đường, không đúng mùa thì chẳng khác nào đổ nhầm xăng, khiến “máy móc” cơ thể mình hỏng hóc, sinh bệnh.

Trong Đông y có câu: “Thực dưỡng vi tiên” – nghĩa là muốn sống khỏe thì trước tiên phải chú trọng đến ăn uống. Dưỡng sinh từ việc ăn uống chính là nghệ thuật nuôi dưỡng cơ thể bằng cách lựa chọn và chế biến thực phẩm sao cho cân bằng âm dương, phù hợp với tạng người và theo mùa tiết khí.

ĂN UỐNG PHÙ HỢP VỚI TẠNG NGƯỜI:

Trong Đông y, mỗi người sinh ra có một thể tạng khác nhau – có người thiên về hàn (lạnh), có người thiên về nhiệt (nóng), có người dễ tích nước, dễ béo, có người gầy yếu, ít khí huyết… Nếu ăn uống mà không để ý đến thể tạng của mình thì dễ khiến cơ thể mất cân bằng, sinh bệnh. Ví dụ:

• Người tạng hàn (dễ lạnh bụng, hay sợ lạnh, tay chân lạnh) thì nên ăn những món ấm nóng như gừng, hành, quế, hạt tiêu, thịt dê… giúp ôn tỳ vị, tán hàn.
• Người tạng nhiệt (hay nóng trong, dễ bứt rứt, nổi mụn) thì nên ăn những món thanh mát như mướp đắng, rau má, bí đao, đậu xanh… giúp thanh nhiệt, giải độc.
• Người tạng thấp trọc (dễ béo, bụng đầy trệ) thì nên ăn những món giúp kiện tỳ, lợi thấp như ý dĩ, đậu đen, mướp hương, củ cải trắng.

ĂN SAO CHO CÂN BẰNG ÂM DƯƠNG:

Tuấn tôi hay ví âm dương như hai mặt của đồng xu, luôn tồn tại song song và cần được điều chỉnh để duy trì sức khỏe. Nếu ăn uống mất cân bằng âm dương, tức là thiên lệch về một bên (quá nóng hoặc quá lạnh), thì cơ thể dễ sinh bệnh.

• Món ăn có tính âm (mát, lạnh) như rau xanh, trái cây, đậu hũ, hải sản… giúp thanh nhiệt, nhuận táo, thích hợp cho người nhiệt. Nhưng nếu lạm dụng quá mức có thể gây lạnh bụng, tiêu chảy, đau bụng.
• Món ăn có tính dương (ấm, nóng) như gừng, tỏi, thịt đỏ, rượu thuốc… giúp ôn trung, trừ hàn, rất tốt cho người tạng hàn. Nhưng ăn nhiều quá có thể gây bốc hỏa, táo bón, mụn nhọt.

ĂN UỐNG THEO MÙA:

Trong dưỡng sinh Đông y, Tuấn tôi thường nhấn mạnh đến nguyên lý ăn theo mùa. Mùa nào thức nấy. Mùa hè khí trời nóng bức, bà con mình nên ăn những món thanh mát, giải nhiệt như rau xanh, bí đao, mướp, đậu đỗ; mùa đông khí lạnh thì nên ăn những món ấm nóng, bổ tỳ vị như gừng, hành, tỏi, thịt bò hầm thuốc Bắc… Bởi vì ăn uống thuận theo tự nhiên mới giúp cơ thể thích nghi với khí hậu, bảo vệ chính khí, ngăn ngừa tà khí xâm nhập.

==> Cho nên, ăn uống dưỡng sinh chính là ăn đúng lúc, ăn đúng cách, ăn điều độ, không tham lam, không bỏ đói cũng không quá no, không lệch lạc âm dương. Tuấn tôi khuyên bà con mình hãy biết trân quý từng bữa ăn như một phương thuốc dưỡng sinh cho sức khỏe, có vậy mới trường thọ và an lạc.

Lắng nghe cơ thể và phòng bệnh từ gốc

Bà con mình đừng đợi có bệnh rồi mới lo ăn uống kiêng khem, mà hãy lấy phòng bệnh làm trọng. Đó cũng chính là tinh thần dưỡng sinh Đông y mà Tuấn tôi vẫn luôn tâm niệm.

Bà con mình thử hình dung nhé: cái miệng mình không chỉ tiếp nhận đồ ăn, mà còn nói ra lời hay ý đẹp hoặc lời cay độc. Vậy nên “bệnh từ miệng mà vào, họa từ miệng mà ra” – câu nói của cha ông ta nhắc nhở bà con mình cả chuyện ăn lẫn chuyện nói. 

Tuấn tôi chia sẻ vài kinh nghiệm nhỏ, bà con nên ghi nhớ:

• Ăn chậm, nhai kỹ: Đây là cách tốt nhất để tỳ vị làm việc hiệu quả, giúp tiêu hóa tốt hơn, phòng tránh rối loạn tiêu hóa.
• Ăn đúng giờ: Bà con mình nên duy trì giờ giấc ăn uống cố định, tránh ăn uống thất thường để bảo vệ hệ tiêu hóa và đồng hồ sinh học tự nhiên của cơ thể.
• Hạn chế rượu bia, chất kích thích: Những thứ này không chỉ hại gan, dạ dày mà còn sinh nhiệt độc, ảnh hưởng tỳ vị, dễ sinh nhiều bệnh lý khác.
• Uống đủ nước, tránh nước lạnh: Nước giúp vận hóa thủy cốc, giữ ẩm niêm mạc, hỗ trợ tiêu hóa. Uống nước ấm hoặc nước đun sôi để nguội là tốt nhất.
• Giữ tâm lý lạc quan: Ăn uống ngon miệng cũng một phần nhờ tinh thần thoải mái. Căng thẳng, lo lắng dễ làm tỳ vị bị ức chế, sinh ra đầy hơi, khó tiêu.

Tuấn tôi vẫn thường tâm niệm rằng: Ăn uống điều độ, ngủ nghỉ hợp lý, tinh thần thư thái – ấy chính là liều thuốc quý nhất mà thiên nhiên ban tặng. Câu chuyện “Bệnh từ miệng mà vào” không chỉ là lời răn của cổ nhân mà còn là kim chỉ nam giúp bà con mình chủ động phòng bệnh, giữ gìn sức khỏe.

Tuấn tôi mong rằng qua những chia sẻ chân tình này, bà con mình sẽ luôn trân quý từng bữa ăn, biết chọn lọc thực phẩm sạch sẽ, ăn uống điều độ để vừa khỏe mạnh thể chất, vừa an yên tinh thần, đẩy lùi bệnh tật từ trong gốc rễ.

Chúc bà con luôn mạnh khỏe, ăn ngon, ngủ yên, sống vui!

Chia sẻ