Đau Thượng Vị Dạ Dày

Tuấn tôi gặp nhiều bà con than phiền về đau thượng vị dạ dày, nhất là khi ăn no, căng thẳng hay thay đổi thời tiết. Đây là dấu hiệu cảnh báo không nên chủ quan, vì có thể liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng như viêm loét dạ dày hay trào ngược. Trong bài viết này, Tuấn tôi sẽ chia sẻ rõ ràng nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý hiệu quả nhất, giúp bà con sớm nhận diện và có hướng chăm sóc sức khỏe phù hợp.

Đau thượng vị dạ dày là gì? 

Bà con nào từng cảm thấy đau râm ran hoặc tức nặng vùng bụng trên rốn, nhất là lúc đói hay sau khi ăn no, thì có thể đang gặp phải tình trạng mà y học gọi là đau thượng vị dạ dày. Tuấn tôi gặp không ít ca như vậy trong suốt hơn 20 năm khám chữa bệnh bằng Đông Y.

Về mặt y học hiện đại, đau thượng vị dạ dày được định nghĩa là cơn đau xuất hiện ở vùng thượng vị – khu vực giữa bụng, ngay dưới xương ức, nơi tiếp giáp của dạ dày với thực quản. Cảm giác đau có thể âm ỉ, nóng rát, hoặc dữ dội tùy theo từng trường hợp và nguyên nhân tiềm ẩn phía sau.

Trong khi đó, theo y học cổ truyền, đây là biểu hiện của sự mất cân bằng giữa tỳ vị – hai tạng chủ về tiêu hóa trong cơ thể. Khi khí huyết không lưu thông, can khí uất kết hay thấp nhiệt tích tụ ở vùng thượng vị, sẽ gây nên hiện tượng đau tức, khó chịu. Lương y như Tuấn tôi khi bắt mạch, thường kết hợp quan sát sắc mặt, lưỡi và mô tả triệu chứng của bà con để phân biệt rõ chứng thực – hư, nhiệt – hàn mà từ đó có phác đồ phù hợp.

Nhận diện triệu chứng đau thượng vị dạ dày như thế nào?

Tuấn tôi thường khuyên bà con, đừng coi thường những dấu hiệu nhỏ, bởi nó chính là “tín hiệu cầu cứu” của cơ thể. Đặc biệt với đau thượng vị, triệu chứng ban đầu đôi khi rất mờ nhạt nhưng nếu không xử lý sớm, có thể diễn tiến thành viêm loét hoặc trào ngược nặng.

Dưới đây là những biểu hiện phổ biến mà bà con cần lưu ý, được chia thành hai nhóm rõ ràng:

Triệu chứng khởi phát 

• Cảm giác đau lâm râm, âm ỉ vùng thượng vị: Ban đầu chỉ thấy hơi tức nhẹ, không rõ ràng, thường xuất hiện sau khi ăn hoặc lúc bụng đói.
• Ợ hơi nhiều: Do rối loạn nhu động dạ dày, gây tích tụ khí trong ống tiêu hóa.
• Căng tức bụng trên, đầy hơi nhẹ: Bà con có thể cảm nhận rõ vùng thượng vị phình nhẹ, nhất là sau khi dùng bữa.
• Buồn nôn thoáng qua: Dù không nôn thực sự, nhưng thường xuyên có cảm giác muốn nôn.

Triệu chứng đặc trưng 

• Đau rát lan lên ngực, cổ họng: Triệu chứng này thường đi kèm trào ngược dạ dày – thực quản, gây khó chịu và mất ngủ.
• Đau quặn từng cơn kèm co thắt dạ dày: Xuất hiện vào ban đêm hoặc khi ăn đồ chua cay, nóng.
• Chán ăn, sút cân không rõ lý do: Đây là biểu hiện báo động, cần đi khám ngay để loại trừ loét hoặc ung thư dạ dày.
• Đi ngoài phân đen hoặc có máu: Trường hợp nặng do tổn thương niêm mạc, có thể là dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa.

Bà con nào đang gặp các dấu hiệu tương tự, đừng để tình trạng âm ỉ kéo dài rồi mới đi khám. Phát hiện sớm – xử lý đúng lúc chính là chìa khóa quan trọng để bảo vệ sức khỏe dạ dày một cách hiệu quả.

Vì sao bà con lại bị đau thượng vị dạ dày?

Tuấn tôi gặp nhiều bà con than đau vùng thượng vị nhưng không rõ nguyên nhân từ đâu. Thực ra, để hiểu rõ lý do gây ra tình trạng này, cần nhìn từ cả góc độ Tây y lẫn Đông y mới thấy hết được bản chất sâu xa của vấn đề.

Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây ra đau thượng vị dạ dày mà Tuấn tôi thường thấy trong quá trình điều trị:

• Tăng tiết axit dịch vị (Tây y): Khi dạ dày tiết ra quá nhiều axit, đặc biệt là vào lúc đói, nó có thể ăn mòn lớp niêm mạc và gây ra cảm giác đau rát vùng thượng vị, kèm theo hiện tượng ợ chua, trào ngược. Bà con ăn uống không điều độ, dùng nhiều cà phê, rượu bia, đồ cay nóng thì rất dễ gặp phải tình trạng này.
• Viêm loét dạ dày – tá tràng (Tây y): Đây là một trong những bệnh lý hàng đầu gây đau vùng thượng vị. Khi niêm mạc dạ dày bị tổn thương do vi khuẩn HP hoặc thuốc kháng viêm, bà con sẽ thấy đau âm ỉ hoặc quặn từng cơn, nhất là lúc đói hoặc sau ăn no.
• Trào ngược dạ dày thực quản (Tây y): Khi axit trào ngược lên thực quản, bà con không chỉ cảm thấy nóng rát vùng ngực mà còn đau tức vùng thượng vị, kèm theo ho khan, buồn nôn và đắng miệng.
• Rối loạn vận động dạ dày (Tây y): Một số bà con dù nội soi không thấy loét nhưng vẫn bị đau vùng thượng vị. Nguyên nhân là do dạ dày co bóp bất thường, thức ăn lưu lại lâu, sinh hơi, gây đầy trướng và đau tức.
• Khí uất, tỳ vị hư, can khí phạm vị (Đông y): Theo y học cổ truyền, đau thượng vị dạ dày không chỉ là tổn thương thực thể mà còn do mất cân bằng giữa các tạng phủ. Tuấn tôi thường gặp những ca có biểu hiện như tức ngực, đầy bụng, đau quặn khi tức giận hoặc căng thẳng – đó là dấu hiệu của can khí uất. Khi can khí không thông, sẽ tấn công tỳ vị gây đau vùng thượng vị, đầy trướng, chán ăn. Ngoài ra, người ăn uống kém, tiêu hóa yếu, hay mệt mỏi thì là do tỳ vị hư, không vận hóa được thức ăn, sinh ra đau âm ỉ kéo dài.
• Thấp nhiệt tích tụ, huyết ứ (Đông y): Trường hợp bà con ăn nhiều đồ dầu mỡ, cay nóng, gây tích tụ thấp nhiệt trong vị trường cũng dẫn đến đau vùng thượng vị. Còn người từng có chấn thương bụng hoặc mắc bệnh lâu ngày khiến khí huyết ứ trệ thì thường đau dữ dội từng cơn, cảm giác như có vật đâm trong bụng.

Sau khi nghiên cứu sâu về đau thượng vị dạ dày theo y học cổ truyền, Tuấn tôi khẳng định, nguyên nhân không đơn thuần nằm ở dạ dày mà còn liên quan đến toàn bộ hệ thống tạng phủ, đặc biệt là can – tỳ – vị. Phân biệt chính xác thể bệnh sẽ quyết định hiệu quả điều trị về sau.

Ai dễ mắc đau thượng vị dạ dày?

Trong quá trình điều trị, Tuấn tôi nhận thấy một số nhóm bà con có nguy cơ cao hơn những người khác. Bà con nếu thuộc các nhóm dưới đây thì nên lưu ý đặc biệt để phòng tránh sớm:

• Người thường xuyên ăn uống thất thường: Ăn uống không đúng bữa, bỏ bữa sáng hoặc ăn tối muộn khiến dạ dày phải tiết dịch vô tội vạ, lâu dần sinh bệnh.
• Người căng thẳng kéo dài: Áp lực công việc, mất ngủ, lo âu… làm rối loạn thần kinh thực vật, ảnh hưởng tới hoạt động co bóp và tiết dịch của dạ dày.
• Người sử dụng rượu bia, thuốc lá nhiều: Những chất này kích thích mạnh vào niêm mạc dạ dày, làm tổn thương trực tiếp và gây đau thượng vị.
• Người lớn tuổi hoặc có bệnh lý nền tiêu hóa: Bà con lớn tuổi, từng bị viêm dạ dày, trào ngược, viêm loét sẽ rất dễ bị tái phát và đau thượng vị kéo dài.
• Người làm việc ca đêm hoặc thiếu ngủ kinh niên: Giấc ngủ có vai trò quan trọng trong điều hòa tạng phủ. Người mất ngủ dễ rối loạn khí huyết, ảnh hưởng đến tỳ vị, gây đau tức vùng thượng vị.
• Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh: Do thay đổi nội tiết và áp lực ổ bụng, phụ nữ trong giai đoạn này thường gặp tình trạng trào ngược và đau thượng vị, nhất là 3 tháng cuối.
• Người có thể trạng hàn hoặc cơ địa yếu theo Đông y: Những người chân tay lạnh, dễ mệt, ăn uống kém thường là do tỳ vị hư hàn, dễ bị đau thượng vị khi thời tiết chuyển lạnh hoặc ăn đồ sống lạnh.

Tuấn tôi luôn nhấn mạnh, việc nhận diện đúng đối tượng nguy cơ giúp bà con chủ động hơn trong phòng bệnh và theo dõi sức khỏe. Nếu bà con thuộc nhóm này, hãy lắng nghe cơ thể và điều chỉnh lối sống từ sớm để tránh rơi vào tình trạng bệnh nặng mới lo chữa.

Biến chứng đau thượng vị dạ dày có thể gặp nếu bà con chủ quan

Tuấn tôi từng gặp nhiều ca bệnh đến khi cơn đau thượng vị trở nặng mới tá hỏa đi khám, lúc này thì không còn đơn thuần là “đau bụng thông thường” nữa, mà đã xuất hiện nhiều biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là những biến chứng thường gặp mà bà con cần hết sức lưu ý:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng: Khi axit dịch vị ăn mòn niêm mạc dạ dày, không được điều trị đúng cách sẽ hình thành các vết loét. Tuấn tôi gặp không ít bà con đến trong tình trạng dạ dày loét rộng, chảy máu âm ỉ khiến cơ thể mệt mỏi, xanh xao.
• Xuất huyết tiêu hóa: Đây là biến chứng nặng của viêm loét dạ dày. Dấu hiệu nhận biết là đi ngoài phân đen, nôn ra máu hoặc máu tươi trong phân. Nếu không cấp cứu kịp thời, bà con có thể bị tụt huyết áp, choáng, nguy hiểm đến tính mạng.
• Hẹp môn vị: Tuấn tôi từng điều trị cho một bác bị đau thượng vị kéo dài mà không để ý, đến khi không ăn uống được, bụng trướng to mới đi khám thì phát hiện dạ dày bị hẹp môn vị do viêm loét lâu ngày, thức ăn không thoát xuống ruột được.
• Thủng dạ dày: Trường hợp này xảy ra khi ổ loét ăn sâu làm thủng thành dạ dày. Cơn đau thượng vị lúc này rất dữ dội, bụng cứng như gỗ, không thể cử động. Đây là cấp cứu ngoại khoa bắt buộc phải mổ.
• Ung thư dạ dày: Bà con nào có biểu hiện sụt cân nhanh, mệt mỏi, ăn uống kém và đau âm ỉ vùng thượng vị kéo dài thì cần hết sức cẩn trọng. Tuấn tôi nhấn mạnh, không phải ai bị đau thượng vị cũng sẽ bị ung thư, nhưng viêm loét kéo dài không điều trị có thể là “cửa ngõ” dẫn đến ung thư dạ dày.

Chẩn đoán đau thượng vị dạ dày

Các phương pháp chẩn đoán đau thượng vị dạ dày phổ biến hiện nay bao gồm nhiều kỹ thuật hiện đại nhằm đánh giá chính xác vị trí và nguyên nhân gây đau.

• Nội soi dạ dày: Giúp quan sát trực tiếp tổn thương trong dạ dày, tá tràng.
• Xét nghiệm vi khuẩn HP: Thường dùng test hơi thở, test phân hoặc sinh thiết khi nội soi.
• Siêu âm ổ bụng: Kiểm tra loại trừ các bệnh lý gan mật, tụy.
• Xét nghiệm máu, phân, nước tiểu: Hỗ trợ đánh giá tổng thể tình trạng viêm nhiễm, mất máu, chức năng gan thận.
• Chụp X-quang dạ dày có cản quang: Giúp phát hiện biến chứng như hẹp môn vị, u cục.

Tuy nhiên, với Tuấn tôi – một người làm nghề y học cổ truyền hơn hai mươi năm, việc chẩn đoán đau thượng vị dạ dày không chỉ dựa vào máy móc mà còn cần sự tinh tế và kinh nghiệm trong quan sát và cảm nhận cơ thể người bệnh.

Tuấn tôi sẽ thăm khám bằng tứ chẩn – tức là Vọng, Văn, Vấn, Thiết:

• Vọng chẩn: Quan sát sắc mặt, thần sắc, màu da, lưỡi… để đánh giá tình trạng khí huyết, tạng phủ.
• Văn chẩn: Lắng nghe hơi thở, âm thanh khi nói, tiếng bụng sôi, tiếng ợ hơi.
• Vấn chẩn: Hỏi kỹ về thời điểm đau, mức độ đau, mối liên quan với ăn uống, cảm xúc, giấc ngủ, đại tiểu tiện…
• Thiết chẩn: Bắt mạch tay để nhận biết rõ thể bệnh – hàn hay nhiệt, thực hay hư, từ đó suy ra nguyên nhân bên trong.

Làm sao điều trị đau thượng vị dạ dày cho đúng cách?

Lựa chọn đúng phương pháp điều trị là điều tiên quyết để bà con có thể cải thiện được tình trạng đau thượng vị dạ dày một cách hiệu quả và an toàn. Tùy theo tình trạng, mức độ bệnh cũng như cơ địa mỗi người mà sẽ có hướng điều trị phù hợp. Tuấn tôi sẽ lần lượt phân tích để bà con dễ hiểu và chọn hướng đúng cho mình.

Điều trị đau thượng vị dạ dày bằng thuốc Tây

Trong Tây y, thuốc là giải pháp phổ biến và thường được chỉ định trong các ca đau cấp tính hoặc viêm loét nặng. Một số nhóm thuốc điển hình gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): omeprazole, esomeprazole – giảm tiết axit dạ dày nhanh.
• Thuốc kháng histamin H2: ranitidine, famotidine – giảm đau, chống ợ chua.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: sucralfate – tạo lớp màng che phủ, giảm tổn thương.
• Thuốc kháng sinh: dùng khi có vi khuẩn HP gây viêm loét (amoxicillin, clarithromycin).

Tuy nhiên, Tuấn tôi nhấn mạnh, thuốc Tây tuy cho hiệu quả nhanh nhưng lại không giải quyết tận gốc nguyên nhân. Dùng lâu dễ gây nhờn thuốc, rối loạn tiêu hóa, thậm chí loãng xương hoặc tổn thương gan thận.

Mẹo dân gian trị đau thượng vị dạ dày

Dân gian ta có nhiều bài thuốc hay, dễ áp dụng tại nhà để hỗ trợ giảm triệu chứng đau thượng vị, như:

• Uống nước nghệ mật ong: Pha bột nghệ với mật ong, uống vào buổi sáng khi đói giúp làm lành tổn thương niêm mạc.
• Nước lá mơ lông giã nát: Lọc lấy nước cốt, uống hàng ngày có tác dụng giảm đầy hơi, trướng bụng.
• Chuối xanh phơi khô tán bột: Trộn với mật ong làm viên uống ngày hai lần giúp tiêu viêm, làm dịu dạ dày.

Ưu điểm là rẻ, dễ thực hiện, không gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, nhược điểm là tác dụng chậm, không phù hợp cho các ca bệnh nặng hoặc mãn tính. Tuấn tôi từng thấy có bà con dùng nghệ mật ong hơn một năm mà vẫn đau, bởi không điều trị vào căn nguyên khí huyết tạng phủ thì sao mà khỏi được.

Tuấn tôi luôn nhấn mạnh với bà con rằng: muốn khỏi hẳn thì phải điều trị tận gốc. Tức là phải điều hòa được tạng phủ, làm mạnh tỳ vị, hóa giải khí trệ – đây là điều mà thuốc Tây hay mẹo dân gian khó làm được nếu chỉ tác động bên ngoài.

Đông y chữa đau thượng vị dạ dày

Đau thượng vị là triệu chứng thường gặp ở những người mắc các bệnh lý dạ dày như viêm loét, trào ngược hoặc rối loạn tiêu hóa. Vị trí đau nằm giữa vùng bụng trên, có thể kèm theo ợ hơi, đầy bụng, buồn nôn. Trong Đông y, đau thượng vị thuộc phạm vi các chứng “vị quản thống”, “can khí phạm vị”… do can khí uất, tỳ vị hư hàn, khí trệ huyết ứ gây ra.

Hướng điều trị tập trung vào sơ can, kiện tỳ, hòa vị, hoạt huyết – giúp điều hòa khí huyết, giáng khí, giảm đau và phục hồi chức năng tiêu hóa tự nhiên.

Một số phương pháp bà con có thể tham khảo:

• Dùng các thảo dược như bạch truật, cam thảo, mộc hương, xuyên khung, hương phụ, chỉ thực để giảm đau, chống đầy bụng, hỗ trợ tiêu hóa và điều hòa khí huyết vùng thượng vị.
• Châm cứu – bấm huyệt Túc tam lý, Trung quản, Can du, Nội quan để hỗ trợ giảm co thắt dạ dày, cải thiện lưu thông khí huyết và giảm nhanh cảm giác đau tức vùng thượng vị.

Lời khuyên của Tuấn tôi dành cho bà con đang bị đau thượng vị dạ dày

Tóm gọn lại, đau thượng vị dạ dày là tình trạng rất thường gặp nhưng không nên coi thường. Nếu không điều trị đúng cách, bệnh có thể tái đi tái lại, biến chứng thành viêm loét, trào ngược hoặc thậm chí nặng hơn. Để tránh rơi vào vòng luẩn quẩn thuốc men – đau lại – rồi lại thuốc, Tuấn tôi có đôi lời muốn nhắn gửi đến bà con:

• Khi nào cần gặp bác sĩ: Nếu bà con thấy đau vùng thượng vị kéo dài, kèm theo chướng bụng, buồn nôn, sụt cân không rõ nguyên nhân, hay nôn ra máu, phân đen thì tuyệt đối đừng chần chừ. Tuấn tôi luôn bảo, bệnh dạ dày càng để lâu càng khó trị, sớm một ngày là nhẹ đi cả tháng điều trị.
• Lưu ý khi điều trị: Trong quá trình tư vấn, tôi luôn khuyên bà con rằng thuốc có tốt đến đâu mà dùng không đúng liều, không chú ý kiêng khem thì hiệu quả cũng chẳng có, rồi bệnh lại hoàn bệnh mà thôi. Đã xác định dùng Đông y thì phải kiên trì, điều chỉnh cả chế độ ăn, giấc ngủ lẫn tinh thần.
• Cách phòng ngừa bệnh: Để phòng ngừa bệnh, bà con nhớ giúp tôi là ăn uống đúng bữa, nhai kỹ, tránh ăn quá no hay để bụng đói quá lâu. Hạn chế đồ cay, chua, rượu bia, cà phê. Ai hay stress thì tập thở, thiền, đi bộ nhẹ nhàng cũng tốt cho dạ dày lắm.
• Giữ tâm lý thoải mái: Tuấn tôi để ý thấy ai mà hay lo âu, suy nghĩ nhiều, thì dạ dày cũng “nổi loạn” theo. Bởi vậy, giữ cho đầu óc thoáng, sống chậm lại một chút cũng là một cách để dạ dày yên ổn.

Nếu bà con nào đang không biết hướng điều trị nào là phù hợp, có thể liên hệ trực tiếp với Tuấn tôi để được tư vấn kỹ hơn. Tuấn tôi luôn sẵn lòng hỗ trợ bà con qua ba cách sau:

• Gọi điện tới số 0963 302 349 để Tuấn tôi tư vấn trực tiếp.
• Nhắn tin qua fanpage Lương y Đỗ Minh Tuấn để được hỗ trợ nhanh nhất.

Lưu ý: Hiệu quả của các phương pháp được nêu trong bài có thể khác nhau tùy vào thể trạng, cơ địa và cách dùng của từng người. Thông tin cung cấp trên website chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho chẩn đoán hay hướng dẫn từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Bà con không nên tự ý áp dụng khi chưa có chỉ định từ người có chuyên môn.