Đau Thượng Vị Đi Ngoài: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Xử Lý Hiệu Quả

Tuấn tôi nhận thấy nhiều bà con thường chủ quan khi gặp tình trạng đau thượng vị đi ngoài, cho rằng chỉ là rối loạn tiêu hóa thông thường. Nhưng thực tế, triệu chứng này có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề nghiêm trọng liên quan đến dạ dày, tá tràng hoặc hệ tiêu hóa nói chung. Bài viết dưới đây sẽ giúp bà con hiểu rõ nguyên nhân, cách nhận biết và hướng xử lý đúng cách để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Đau thượng vị đi ngoài là gì? 

Tuấn tôi nhận thấy nhiều bà con vẫn nhầm lẫn giữa đau thượng vị đi ngoài với những cơn đau bụng thông thường, khiến việc điều trị chậm trễ và bệnh dễ trở nặng.

Đau thượng vị đi ngoài là tình trạng xuất hiện cơn đau âm ỉ hoặc dữ dội ở vùng trên rốn, dưới xương ức, kèm theo hiện tượng tiêu chảy hoặc đi ngoài phân lỏng. Vị trí đau này là khu vực tương ứng với dạ dày, thực quản dưới và phần đầu ruột non. Khi xảy ra đồng thời với triệu chứng rối loạn đại tiện, đây là dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề nghiêm trọng.

Tình trạng này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến hơn ở người trưởng thành, đặc biệt là những ai thường xuyên ăn uống thất thường, sử dụng rượu bia, thuốc lá hay từng có tiền sử bệnh lý dạ dày, đại tràng. Nếu để kéo dài, không chỉ gây suy nhược cơ thể mà còn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng như xuất huyết tiêu hóa, viêm loét, thậm chí ung thư đường tiêu hóa.

Tại sao bị đau thượng vị đi ngoài? 

Tuấn tôi từng gặp không ít bệnh nhân chủ quan khi thấy đau bụng kèm tiêu chảy, đến khi đi khám mới phát hiện các tổn thương nguy hiểm ở dạ dày, đại tràng. Để tránh mắc sai lầm tương tự, bà con nên nắm rõ nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Nguyên nhân theo Y học hiện đại

Dưới góc nhìn của Y học hiện đại, các nguyên nhân sau đây thường gặp:

• Rối loạn tiêu hóa do vi khuẩn, virus: Vi khuẩn E.coli, Salmonella hay virus rota thường gây viêm đường ruột cấp, dẫn đến đau thượng vị kèm tiêu chảy.
• Ngộ độc thực phẩm: Ăn phải thức ăn ôi thiu, nhiễm khuẩn dễ gây kích thích dạ dày, ruột, sinh ra triệu chứng đau, đi ngoài.
• Viêm loét dạ dày – tá tràng: Tổn thương niêm mạc làm dạ dày co bóp mạnh, kèm rối loạn tiêu hóa dẫn tới đau thượng vị và tiêu chảy.
• Hội chứng ruột kích thích (IBS): Đây là bệnh lý mạn tính với biểu hiện điển hình là đau bụng kèm rối loạn đại tiện.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc kháng sinh, thuốc giảm viêm, NSAIDs có thể gây kích ứng dạ dày và ruột.
• Bệnh lý gan mật, tụy: Viêm gan, sỏi mật hoặc viêm tụy cũng có thể gây đau vùng thượng vị lan rộng, kèm theo tiêu chảy do rối loạn tiêu hóa mật tụy.

Nguyên nhân theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, đau thượng vị đi ngoài là biểu hiện của sự mất cân bằng giữa tạng phủ – đặc biệt là Tỳ, Vị, Can và Thận. Các yếu tố gây ra tình trạng này có thể bao gồm:

• Tỳ Vị hư hàn: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất theo Đông y. Khi Tỳ và Vị suy yếu, khả năng vận hóa thức ăn kém, dễ sinh ra khí trệ, gây đau tức vùng thượng vị và đại tiện lỏng. Tuấn tôi thường thấy biểu hiện này rõ rệt ở người cao tuổi hoặc người thể hàn, ăn uống lạnh bụng.
• Can khí uất kết: Can chủ sơ tiết, khi bị uất ức, khí không lưu thông sẽ ảnh hưởng đến Vị, làm khí cơ nghịch, gây đau vùng thượng vị, bụng trướng và đi ngoài. Trường hợp này thường gặp ở người hay căng thẳng, áp lực, dễ cáu giận.
• Thực tích, ăn uống không điều độ: Ăn nhiều thức ăn dầu mỡ, đồ sống lạnh, khó tiêu khiến đồ ăn ứ trệ, sinh nhiệt độc, gây viêm và rối loạn tiêu hóa, đau thượng vị, tiêu chảy.
• Thấp nhiệt tích tụ ở trường vị: Khi thấp nhiệt phạm trung tiêu, cản trở tỳ vị vận hóa sẽ gây đau, đi ngoài phân lỏng có mùi hôi, rêu lưỡi vàng, miệng đắng.
• Khí huyết không thông: Người có thể trạng yếu, khí huyết kém, huyết ứ ở vùng trường vị gây đau âm ỉ kéo dài, kèm theo rối loạn tiêu hóa.

Tuấn tôi đánh giá cao khả năng điều chỉnh và phục hồi chức năng tạng phủ của Đông y trong trường hợp này, đặc biệt là với những thể bệnh do hư yếu hoặc rối loạn lâu ngày, khó kiểm soát bằng Tây y đơn thuần. Mỗi thể bệnh sẽ có hướng xử trí riêng, phải căn cứ vào mạch lý, sắc mặt, lưỡi, và cơ địa từng người. Vì thế, việc chẩn đoán theo tạng phủ và kết hợp các pháp điều trị như kiện tỳ, lý khí, trừ thấp, thanh nhiệt là rất cần thiết.

Triệu chứng đau thượng vị đi ngoài bà con cần nhận diện sớm

Trong 20 năm khám, chữa bệnh đau thượng vị đi ngoài, Tuấn tôi từng gặp hàng ngàn trường hợp với các triệu chứng khác nhau. Có bà con phát hiện sớm nên điều trị nhanh khỏi, nhưng cũng có người vì chủ quan mà bệnh kéo dài, biến chứng nặng. Vì vậy, bà con cần nắm rõ các biểu hiện dưới đây để xử trí kịp thời.

• Đau vùng thượng vị (trên rốn, dưới xương ức), có thể âm ỉ hoặc quặn thắt từng cơn
• Đi ngoài phân lỏng, đôi khi có nhầy hoặc mùi tanh bất thường
• Bụng chướng, cảm giác đầy hơi, khó tiêu
• Cảm giác buồn nôn hoặc nôn, nhất là sau ăn
• Mệt mỏi, đổ mồ hôi, mất sức khi cơn đau xuất hiện dữ dội
• Ăn không ngon miệng, sút cân không rõ nguyên nhân
• Rối loạn đại tiện nhiều lần trong ngày, thường xảy ra vào buổi sáng
• Miệng khô, lưỡi bẩn, có rêu trắng hoặc vàng tùy theo thể trạng

Biến chứng đau thượng vị đi ngoài – đừng để bệnh thành họa

Bà con chớ chủ quan, dù không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng để lâu, chủ quan không khám chữa sẽ đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng. Mới hôm qua, tôi đã từng khám cho một trường hợp bệnh nhân nam ngoài 50 tuổi, bị đau thượng vị và tiêu chảy suốt 3 tuần nhưng ngại đi khám. Kết quả nội soi cho thấy loét dạ dày nặng, có dấu hiệu chảy máu rỉ rả – một biến chứng nguy hiểm mà lẽ ra có thể ngăn được nếu điều trị sớm.

Dưới đây là các biến chứng mà bà con có thể gặp phải nếu để tình trạng đau thượng vị đi ngoài kéo dài:

• Viêm loét dạ dày – tá tràng: Do tổn thương lớp niêm mạc kéo dài, không được kiểm soát kịp thời
• Xuất huyết tiêu hóa: Thường biểu hiện bằng nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen, mùi hôi đặc trưng
• Mất nước, rối loạn điện giải: Do tiêu chảy kéo dài làm cơ thể kiệt sức, tim đập nhanh, hạ huyết áp
• Viêm đại tràng mạn tính: Gây rối loạn đại tiện kéo dài, đau bụng, ăn uống kém
• Hội chứng kém hấp thu: Làm bà con sút cân, thiếu dưỡng chất dù vẫn ăn uống bình thường
• Tăng nguy cơ ung thư dạ dày hoặc đại trực tràng: Ở những người có tổn thương mạn tính, niêm mạc bị thay đổi bất thường

Tuấn tôi khuyên bà con nên đi khám sớm ngay khi thấy các triệu chứng nghi ngờ, không nên để bệnh âm ỉ rồi mới xử lý vì lúc đó việc điều trị sẽ phức tạp hơn rất nhiều.

Phương pháp điều trị đau thượng vị đi ngoài

Tuấn tôi thường nhấn mạnh rằng, để điều trị hiệu quả, bà con cần hiểu rõ các phương pháp điều trị sao cho phù hợp với tình trạng bệnh, thể trạng và cơ địa mỗi người.

Dùng thuốc Tây

Đối với cách điều trị này, Tuấn tôi khuyến cáo bà con chú ý đến liều lượng, thời gian sử dụng và tác dụng phụ có thể gặp phải.

• Thuốc ức chế tiết acid (nhóm PPI): omeprazol, lansoprazol giúp giảm tiết dịch vị, bảo vệ niêm mạc dạ dày
• Thuốc trung hòa acid dạ dày: như magnesium hydroxide, aluminum hydroxide
• Thuốc chống tiêu chảy: loperamide, racecadotril
• Thuốc kháng sinh: được chỉ định nếu nguyên nhân do nhiễm vi khuẩn như H.pylori
• Thuốc chống co thắt: hyoscine, mebeverin giúp giảm đau do co thắt đường ruột

Lưu ý khi dùng thuốc Tây: Tuấn tôi từng tiếp nhận nhiều bà con tự ý dùng thuốc không theo đơn, gây ra tác dụng phụ như loét dạ dày, táo bón hoặc nhờn thuốc. Việc dùng thuốc phải có sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.

Ưu điểm: Hiệu quả nhanh, xử lý triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn cấp
Nhược điểm: Không điều trị tận gốc, dễ tái phát nếu ngừng thuốc, nguy cơ tác dụng phụ cao nếu lạm dụng

Mẹo dân gian trị đau thượng vị đi ngoài

Với những cách này, Tuấn tôi thấy phù hợp cho bà con áp dụng tại nhà trong trường hợp triệu chứng nhẹ hoặc hỗ trợ điều trị.

• Uống nước gừng ấm: giúp làm ấm tỳ vị, giảm đau bụng và buồn nôn
• Nhai lá bạc hà tươi hoặc uống trà bạc hà: làm dịu dạ dày, giảm co thắt ruột
• Ăn chuối tiêu chín: hỗ trợ làm dịu niêm mạc ruột, chống tiêu chảy nhẹ
• Dùng lá mơ lông giã lấy nước uống: giảm đau bụng, hỗ trợ tiêu hóa
• Trà cam thảo: có tính bình, giúp trung hòa acid, làm dịu niêm mạc

Ưu điểm: Dễ thực hiện, an toàn, ít tác dụng phụ
Nhược điểm: Tác dụng chậm, không điều trị triệt để, không phù hợp cho trường hợp nặng hoặc kéo dài

Điều trị bằng Đông y

Trong Đông y, điều trị đau thượng vị đi ngoài không đơn thuần là cắt triệu chứng mà là điều chỉnh lại toàn bộ hệ thống tạng phủ – nhất là Tỳ, Vị, Can và Thận. Bệnh được xem là hệ quả của sự mất cân bằng khí huyết, tỳ vị hư, can khí uất hoặc thấp nhiệt tích tụ.

Tuấn tôi thường kết hợp các phép trị như kiện tỳ, sơ can lý khí, hòa vị chỉ tả trong cùng một bài thuốc, sao cho điều hòa toàn thân, giúp cơ thể tự phục hồi và chống lại bệnh tật. Một trong những bài thuốc tôi thường dùng là bài thuốc nam của dòng họ Đỗ Minh – được gia giảm theo từng thể bệnh, từng cơ địa cụ thể.

Phép trị bằng Đông y không tạo ra hiệu quả tức thì như Tây y, nhưng bền vững, an toàn, đồng thời nâng cao sức đề kháng cho bà con. Với những ai hay tái phát, hệ tiêu hóa yếu, dễ mệt mỏi thì đây là phương pháp Tuấn tôi đặc biệt khuyến khích nên ưu tiên lựa chọn.

Lời khuyên từ Tuấn tôi

Tuấn tôi khuyên bà con khi phát hiện các triệu chứng đau thượng vị đi ngoài nên thăm khám càng sớm càng tốt. Đừng vì nghĩ đó chỉ là rối loạn tiêu hóa thông thường mà tự ý mua thuốc điều trị tại nhà. Trong thực tế, tôi từng gặp nhiều bà con đến khi bệnh chuyển biến nặng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, mới chịu đi khám thì đã muộn.

Trong quá trình điều trị, bà con cần lưu ý những điều sau để đạt kết quả tốt nhất:

• Tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ hoặc thầy thuốc: Không tự ý thay đổi liều, ngưng thuốc hay kết hợp lung tung giữa các phương pháp
• Không nên điều trị theo cảm tính hoặc theo lời mách bảo không rõ nguồn gốc
• Duy trì chế độ ăn uống khoa học: Ăn chín, uống sôi, hạn chế đồ cay nóng, rượu bia và thực phẩm nhiều dầu mỡ
• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng: Vì yếu tố tâm lý ảnh hưởng rất nhiều tới hoạt động của Tỳ Vị
• Tập luyện thể dục đều đặn giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn

Để phòng ngừa đau thượng vị đi ngoài, bà con có thể áp dụng những thói quen đơn giản mà Tuấn tôi vẫn thường nhắc:

• Ăn đúng bữa, không bỏ bữa sáng
• Tránh ăn đêm hoặc ăn quá khuya
• Hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm không có chỉ định
• Bổ sung lợi khuẩn từ sữa chua hoặc men vi sinh
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ ít nhất 1-2 lần/năm, nhất là khi có tiền sử bệnh dạ dày

Đau thượng vị đi ngoài tưởng đơn giản nhưng nếu không phát hiện và xử lý kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Tuấn tôi mong bà con đừng chủ quan mà hãy chủ động bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình. Nếu cần tư vấn cụ thể, bà con có thể liên hệ trực tiếp với Tuấn tôi qua số điện thoại 0963 302 349, nhắn tin qua fanpage Lương y Đỗ Minh Tuấn

Câu hỏi liên quan

Chia sẻ